SKKN Phân dạng và phương pháp giải các bài toán hóa học lớp 8

Nội dung text: SKKN Phân dạng và phương pháp giải các bài toán hóa học lớp 8

1. Ph©n d¹ng vµ ph­¬ng ph¸p gi¶i c¸c bµi to¸n Hãa häc líp 8 PHÇN I: §ÆT VÊN §Ò I.Lý do chän ®Ò tµi: Sù nghiÖp x©y dùng XHCN ë n­íc ta ®ang ph¸t triÓn víi tèc ®é ngµy cµng cao, víi quy m« ngµy cµng lín vµ ®ang ®­îc tiÕn hµnh trong ®iÒu kiÖn c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn nh­ vò b·o, nã t¸c ®éng mét c¸ch toµn diÖn lªn mäi ®èi t­îng, thóc ®Èy sù tiÕn bé cña x· héi. Mét trong nh÷ng träng t©m cña sù ph¸t triÓn ®Êt n­íc lµ ®æi míi nÒn gi¸o dôc. Ph­¬ng h­íng gi¸o dôc cña §¶ng, Nhµ n­íc, cña ngµnh gi¸o dôc vµ ®µo t¹o trong thêi gian tr­íc m¾t còng nh­ l©u dµi lµ ®µo t¹o nh÷ng con ng­êi “lao ®éng, tù chñ, s¸ng t¹o” cã n¨ng lùc thÝch øng víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, cã n¨ng lùc gi¶i quyÕt ®­îc nh÷ng vÊn ®Ò th­êng gÆp, t×m d­îc viÖc lµm, biÕt lËp nghiÖp vµ c¶i thiÖn ®êi sèng ngµy mét tèt h¬n. §Ó båi d­ìng cho häc sinh n¨ng lùc s¸ng t¹o, n¨ng lùc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, lý luËn d¹y häc hiÖn ®¹i kh¼ng ®Þnh: CÇn ph¶i ®­a häc sinh vµo chñ thÓ ho¹t ®éng nhËn thøc, häc trong ho¹t ®éng. Häc sinh b»ng ho¹t ®éng tù lùc, tÝch cùc cña m×nh mµ chiÕm lÜnh kiÕn thøc. Qu¸ tr×nh nµy ®­îc lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu lÇn sÏ gãp phÇn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cho häc sinh n¨ng lùc t­ duy s¸ng t¹o. T¨ng c­êng tÝnh tÝch cùc ph¸t triÓn t­ duy s¸ng t¹o cho häc sinh trong qu¸ tr×nh häc tËp lµ mét yªu cÇu rÊt cÇn thiÕt. ®ßi hái ng­êi häc tÝch cùc, tù lùc tham gia s¸ng t¹o trong qu¸ tr×nh nhËn thøc. Bé m«n hãa häc ë phæ th«ng cã môc ®Ých trang bÞ cho häc sinh hÖ thèng kiÕn thøc c¬ b¶n, bao gåm c¸c kiÕn thøc vÒ cÊu t¹o chÊt, ph©n lo¹i chÊt vµ tÝnh chÊt cña chóng. ViÖc n¾m v÷ng c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng ®µo t¹o ë bËc phæ th«ng, chuÈn bÞ cho häc sinh tham gia c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ c¸c ho¹t ®éng sau nµy. §Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých trªn, ngoµi hÖ thèng kiÕn thøc vÒ lý thuyÕt th× hÖ thèng bµi tËp hãa häc gi÷ mét vÞ trÝ vµ vai trß rÊt quan träng trong viÖc d¹y vµ häc hãa häc ë tr­êng phæng th«ng nãi chung, ®Æc biÖt lµ ë líp 8 tr­êng THCS nãi riªng. Bµi tËp hãa häc gióp ng­êi gi¸o viªn kiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh. Tõ ®ã ph©n lo¹i häc sinh ®Ó cã kÕ ho¹ch d¹y häc s¸t víi ®èi t­îng. Qua nghiªn cøu bµi tËp hãa häc, b¶n th©n t«i thÊy râ nhiÖm vô cña m×nh trong gi¶ng d¹y còng nh­ trong gi¸o dôc häc sinh. Ng­êi gi¸o viªn d¹y hãa häc muèn n¾m v÷ng ch­¬ng tr×nh hãa häc phæ th«ng, th× ngoµi viÖc n¾m v÷ng néi dung ch­¬ng tr×nh, ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y cßn cÇn n¾m v÷ng c¸c bµi tËp hãa häc cña tõng ch­¬ng, hÖ thèng c¸c bµi tËp c¬ b¶n nhÊt vµ c¸ch gi¶i tæng qu¸t cho tõng d¹ng bµi tËp, biÕt sö dông bµi tËp phï hîp víi tõng c«ng viÖc: luyÖn tËp, kiÓm tra nh»m ®¸nh gi¸ tr×nh ®é n¾m v÷ng kiÕn thøc cña häc sinh. Tõ ®ã cÇn ph¶i sö dông bµi tËp ë c¸c møc kh¸c nhau cho tõng ®èi t­îng häc sinh: Giái, kh¸, trung b×nh, yÕu GV: Tõ ThÞ Hång Thanh Tr­êng THCS Hång Thñy
2. Ph©n d¹ng vµ ph­¬ng ph¸p gi¶i c¸c bµi to¸n Hãa häc líp 8 Tõ nh÷ng vÊn ®Ò trªn, víi mong muèn gãp phÇn nhá bÐ cña m×nh vÒ viÖc t×m tßi ph­¬ng ph¸p d¹y häc thÝch hîp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn hiÖn cã cña häc sinh, nh»m ph¸t triÓn t­ duy cña häc sinh THCS, gióp c¸c em tù lùc chiÕm lÜnh tri thøc, t¹o tiÒn ®Ò quan träng cho viÖc ph¸t triÓn t­ duy cña c¸c em ë c¸c cÊp häc cao h¬n. Nªn t«i ®· chän ®Ò tµi “ph©n d¹ng vµ ph­¬ng ph¸p gi¶i c¸c bµi to¸n hãa häc líp 8”. II. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô cña ®Ò tµi: 1. Môc ®Ých Gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ gi¶ng d¹y hãa häc cña gi¸o viªn vµ häc sinh. Gióp häc sinh ph©n lo¹i c¸c d¹ng bµi to¸n hãa häc 8 vµ t×m ra nh÷ng ph­¬ng ph¸p gi¶i dÔ hiÓu. 2. NhiÖm vô - Nªu lªn ®­îc c¬ së lÝ luËn cña viÖc ph©n d¹ng c¸c bµi to¸n Hãa häc trong qu¸ tr×nh d¹y häc. - TiÒn hµnh ®iÒu tra t×nh h×nh n¾m v÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n cña häc sinh líp 8 ë tr­êng THCS. - HÖ thèng bµi to¸n theo tõng d¹ng. - X©y dùng c¸c c¸ch gi¶i bµi to¸n theo tõng d¹ng nh»m gióp häc sinh lÜnh héi c¸c kiÕn thøc mét c¸ch v÷ng ch¾c vµ rÌn luyÖn tÝnh ®éc lËp hµnh ®éng vµ trÝ th«ng minh cña häc sinh. III. §èi t­îng nghiªn cøu. Häc sinh líp 8A, 8D, 8E ë tr­êng THCS Hång Thñy IV. Ph¹m vi nghiªn cøu - Häc sinh líp 8 - Ch­¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa hãa häc 8 V. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu §Ó lµm tèt ®Ò tµi nghiªn cøu t«i sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p sau: - VËn dông c¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc nh­: Ph©n tÝch lý thuyÕt, ®iÒu tra c¬ b¶n, tæng kÕt kinh nghiÖm s­ ph¹m vµ sö dông mét sè ph­¬ng ph¸p thèng kª to¸n häc trong viÖc ph©n tÝch kÕt qu¶ thùc nghiÖm s­ ph¹m v.v . - T×m hiÓu th«ng tin trong qu¸ tr×nh d¹y häc, ®óc rót kinh nghiÖm cña b¶n th©n qua c¸c n¨m häc. - Nghiªn cøu s¸ch gi¸o khoa hãa häc líp 8 vµ c¸c s¸ch n©ng cao vÒ ph­¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp. - Trùc tiÕp ¸p dông ®Ò tµi ®èi víi häc sinh líp 8A, 8D, 8E - Lµm c¸c cuéc kh¶o s¸t tr­íc vµ sau khi sö dông ®Ò tµi nµy, trao ®æi ý kiÕn, häc hái kinh nghiÖm cña mét sè ®ång nghiÖp. GV: Tõ ThÞ Hång Thanh Tr­êng THCS Hång Thñy
3. Ph©n d¹ng vµ ph­¬ng ph¸p gi¶i c¸c bµi to¸n Hãa häc líp 8 mA.mAxBy x.MA.mAxBy mB.mAxBy y.MB.mAxBy mA = MAxBy = MAxBy , mB = MAxBy = MAxBy * VÝ dô: T×m khèi l­îng cña C¸c bon trong 22g CO2 Gi¶i: - TÝnh khèi l­îng mol của hợp chất. MCO2 = 1.Mc + 2. MO = 1.12 + 2. 16 = 44(g) - T×m khèi l­îng mol cña từng nguyªn tố trong 1 mol hợp chất: mC = 1.Mc = 1.12 = 12 (g) - TÝnh khối lượng từng nguyªn tố trong l­îng hîp chÊt ®· cho. mC.mCO2 1.12.22 mC = MCO2 = 44 = 6(g) B. D¹ng 2: Bµi to¸n vÒ lËp c«ng thøc hãa häc. 1.LËp CTHH hîp chÊt khi biÕt thµnh phÇn nguyªn tè vµ biÕt hãa trÞ cña chóng * C¸ch gi¶i: - CTHH cã d¹ng chung : AxBy (Bao gåm: ( M2Oy , HxA, M(OH)y , MxAy) VËn dông Qui t¾c hãa trÞ ®èi víi hîp chÊt 2 nguyªn tè A, B x b (B cã thÓ lµ nhãm nguyªn tè:gèc axÝt,nhãm– OH): a.x = b.y = (tèi gi¶n) thay x= a, y y a = b vµo CT chung ta cã CTHH cÇn lËp. * VÝ dô LËp CTHH cña hîp chÊt nh«m oxÝt a b * Gi¶i: CTHH cã d¹ng chung AlxOy Ta biÕt hãa trÞ cña Al=III,O=II x II a.x = b.y III.x= II. y = thay x= 2, y = 3 ta cã CTHH lµ: Al2O3 y III 2.LËp CTHH hîp chÊt khi biÕt thµnh phÇn khèi l­îng nguyªn tè . a. BiÕt tØ lÖ khèi l­îng c¸c nguyªn tè trong hîp chÊt. * C¸ch gi¶i: - §Æt c«ng thøc tæng qu¸t: AxBy MA.x mA - Ta cã tØ lÖ khèi l­îng c¸c nguyªn tè: MB.y = mB x mA.MB a - T×m ®­îc tØ lÖ : y = mB.MA = b (tØ lÖ c¸c sè nguyªn d­¬ng, tối giản) - Thay x= a, y = b - Viết thành CTHH. * VÝ dô:: Laäp CTHH cuûa saét vaø oxi, bieát cöù 7 phaàn khoái löôïng saét thì keát hôïp vôùi 3 phaàn khoái löôïng oxi. * Gi¶i: - §Æt c«ng thøc tæng qu¸t: FexOy MFe.x mFe 7 - Ta cã tØ lÖ khèi l­îng c¸c nguyªn tè: MO.y = mO = 3 x mFe.MO 7.16 112 2 - T×m ®­îc tØ lÖ : y = mO.MFe = 3.56 = 168 = 3 - Thay x= 2, y = 3 - Viết thành CTHH. Fe2O3 b. X¸c ®Þnh c«ng thøc hãa häc cña hîp chÊt khi biÕt thµnh phÇn % c¸c nguyªn tè hoÆc tØ lÖ khèi l­îng c¸c nguyªn tè: * C¸ch gi¶i: - NÕu ®Ò bµi kh«ng cho d÷ kiÖn M ( khèi l­îng mol ) . Gäi c«ng thøc cÇn t×m : AxBy hoÆc AxByCz ( x, y, z nguyªn d­¬ng) . TØ lÖ khèi l­îng c¸c nguyªn tè : GV: Tõ ThÞ Hång Thanh Tr­êng THCS Hång Thñy
4. Ph©n d¹ng vµ ph­¬ng ph¸p gi¶i c¸c bµi to¸n Hãa häc líp 8 %A %B %C x : y : z = : : M A M B M C m m m hoÆc = A : B : C M A M B M C = a : b : c ( tØ lÖ c¸c sè nguyªn ,d­¬ng ) C«ng thøc hãa häc : AaBbCc - NÕu ®Ò bµi cho d÷ kiÖn M . Gäi c«ng thøc cÇn t×m : AxBy hoÆc AxByCz ( x, y, z nguyªn d­¬ng) . Ta cã tØ lÖ khèi l­îng c¸c nguyªn tè : M .x M .y M .z M A B C A = B = C = x y z %A %B %C 100 . Gi¶i ra t×m x, y, z Chó ý : - NÕu ®Ò bµi kh«ng cho d÷ kiÖn M : §Æt tØ lÖ ngang - NÕu ®Ò bµi cã d÷ kiÖn M : §Æt tØ lÖ däc * VÝ dô1: Mét hîp chÊt cã thµnh phÇn % vÒ khèi l­îng c¸c nguyªn tè : 70%Fe,30%O .H·y x¸c ®Þnh c«ng thøc hãa häc cña hîp chÊt ®ã. * Gi¶i: Gäi c«ng thøc hîp chÊt lµ : FexOy 70 30 Ta cã tØ lÖ : x : y = : 56 16 = 1,25 : 1,875 = 1 : 1,5 = 2 : 3 VËy c«ng thøc hîp chÊt : Fe2O3 * VÝ dô 2: LËp c«ng thøc hãa häc cña hîp chÊt chøa 50%S vµ 50%O.BiÕt khèi l­îng mol M= 64 gam. * Gi¶i: Gäi c«ng thøc hîp chÊt SxOy. BiÕt M = 64 gam Ta cã tØ lÖ khèi l­îng c¸c nguyªn tè : 32x 16y 64 50 50 100 50 .64 ⇒ x = 1 100 .32 50.64 y = = 2 100.16 VËy c«ng thøc hãa häc cña hîp chÊt lµ : SO2 C. D¹ng 3: Bµi to¸n tÝnh theo ph­¬ng tr×nh ho¸ häc * Ph­¬ng ph¸p chung : GV: Tõ ThÞ Hång Thanh Tr­êng THCS Hång Thñy
5. Ph©n d¹ng vµ ph­¬ng ph¸p gi¶i c¸c bµi to¸n Hãa häc líp 8 §Ó gi¶i ®­îc c¸c d¹ng bµi tËp tÝnh theo ph­¬ng tr×nh ho¸ häc líp 8 yªu cÇu häc sinh ph¶i n¾m c¸c néi dung: - ChuyÓn ®æi gi÷a khèi l­îng chÊt hoÆc thÓ tÝch chÊt khÝ thµnh sè mol chÊt ViÕt ®Çy ®ñ chÝnh x¸c ph­¬ng tr×nh ho¸ häc x¶y ra. - Dùa vµo ph­¬ng tr×nh ho¸ häc ®Ó t×m sè mol chÊt tham gia hoÆc chÊt t¹o thµnh. - ChuyÓn ®æi sè mol thµnh khèi l­îng (m = n.M) hoÆc thÓ tÝch chÊt khÝ ë ®ktc ( V= n.22,4). 1. Bµi to¸n dùa vµo sè mol tÝnh khèi l­îng, thÓ tÝch chÊt tham gia( hoÆc chÊt t¹o thµnh) * C¸ch gi¶i: m V - T×m sè mol chÊt ®Ò bµi cho: n = hoÆc n = M 22,4 - LËp ph­¬ng tr×nh ho¸ häc - Dùa vµo tØ lÖ c¸c chÊt cã trong ph­¬ng tr×nh t×m ra sè mol chÊt cÇn t×m - ChuyÓn ®æi ra sè gam hoÆc thÓ tÝch chÊt cÇn t×m . * VÝ dô1 : Cho 6,5 gam Zn t¸c dông víi axit clohi®ric .TÝnh : a) ThÓ tÝch khÝ hi®ro thu ®­îc sau ph¶n øng(®ktc)? b) Khèi l­îng axit clohi®ric ®· tham gia ph¶n øng? Bµi gi¶i m 6,5 - n = = = 0,1 mol Zn M 65 - PTHH : Zn + 2HCl ZnCl2 + H2 (  ) 1 mol 2 mol 1 mol 0,1 mol x ? mol y ? mol theo ph­¬ng tr×nh ph¶n øng tÝnh ®­îc: x= 0,2 mol vµ y = 0,1 mol - VËy thÓ tÝch khÝ hi®ro : V = n.22,4 = 0,1. 22,4 = 2,24 lÝt - Khèi l­îng axit clohi®ric : m = nM = 0,2.36,5 = 7,1 gam 2. Bµi to¸n vÒ l­îng chÊt d­. * C¸ch gi¶i : - Viết và cân bằng PTHH: - Tính số mol của chất đề bài đã cho. - X¸c ®Þnh l­îng chÊt nµo ph¶n øng hÕt, chÊt nµo d­ b»ng c¸ch: - Lập tỉ số : Số mol chất A đề bài cho (> ; Tỉ số của chất nào lớn hơn -> chất đó dư; tỉ số của chất nào nhỏ hơn, chất đó pư hết. - Dựa vào PTHH, tìm số mol các chất sản phẩm theo chất pư hết. - Tính toán theo yêu cầu của đề bài (khối lượng, thể tích chất khí ) GV: Tõ ThÞ Hång Thanh Tr­êng THCS Hång Thñy
6. Ph©n d¹ng vµ ph­¬ng ph¸p gi¶i c¸c bµi to¸n Hãa häc líp 8 * VÝ dô: §èt ch¸y 6,2 gam Photpho trong b×nh chøa 6,72 lÝt khÝ Oxi ë ®ktc. H·y cho biÕt sau khi ch¸y : a) Photpho hay oxi chÊt nµo cßn d­ ? b) ChÊt nµo ®­îc t¹o thµnh vµ khèi l­îng lµ bao nhiªu gam ? * C¸ch gi¶i: a) X¸c ®Þnh chÊt d­ m 6,2 n = 0,2 mol P M 31 V 6,72 n = 0,3 mol O2 22,4 22,4 o PTHH: 4P + 5O2 t 2P2O5 LËp tØ lÖ : 0,2 0,3 0,05 < 0,06 4 5 VËy Oxi d­ sau ph¶n øng, tÝnh to¸n theo l­îng ®· dïng hÕt 0,2 mol P b. ChÊt ®­îc t¹o thµnh : P2O5 o Theo ph­¬ng tr×nh ho¸ häc : 4P + 5O2 t 2P2O5 4 mol 2 mol 0,2 mol x?mol vËy x = 0,1 mol. Khèi l­îng P2O5: m= n.M = 0,1.152 = 15,2 gam 3. D¹ng to¸n hçn hîp : Bµi to¸n cã d¹ng : cho m (g) hçn hîp A ( gåm M, M’) ph¶n øng hoµn toµn víi l­äng chÊt B TÝnh thµnh phÇn % cña hçn hîp hay l­îng s¶n phÈm. a. Tr­êng hîp trong hçn hîp cã mét sè chÊt kh«ng ph¶n øng víi chÊt ®· cho: cho m (g) hçn hîp A(gåm M, M’) + chØ cã mét chÊt ph¶n øng hoµn toµn víi l­äng chÊt B. *C¸ch gi¶i: - X¸c ®Þnh trong hçn hîp A (M, M’) chÊt nµo ph¶n øng víi B. viÕt và c©n bằng PTHH. - TÝnh số mol c¸c chÊt trong qu¸ tr×nh ph¶n øng theo c¸c d÷ kiÖn cña bµi to¸n liªn quan ®Õn l­äng hh hay l­îng chÊt ph¶n øng, ®Ó x¸c ®Þnh l­îng chÊt nµo trong hçn hîp ph¶n øng, l­îng chÊt kh«ng ph¶n øng. - Dựa vµo PTHH, c¸c d÷ kiÖn bµi to¸n, t×m l­îng c¸c chÊt trong hçn hîp hay l­îng c¸c chÊt s¶n phÈm theo yªu cÇu . * VÝ dô: Cho 9,1 gam hçn hîp kim lo¹i Cu vµ Al ph¶n øng hoµn toµn víi dd HCl, thu ®­îc 3,36 lÝt khÝ (®ktc). TÝnh TP % cña hçn hîp kim lo¹i. * Gi¶i: - Cho hçn hîp kim lo¹i vµo HCl chØ cã Al ph¶n øng theo PT: 2Al + 6 HCl 2 AlCl3 + 3 H2 (1) 3.x x (mol) 3x 2 GV: Tõ ThÞ Hång Thanh Tr­êng THCS Hång Thñy
7. Ph©n d¹ng vµ ph­¬ng ph¸p gi¶i c¸c bµi to¸n Hãa häc líp 8 3.x 3,36 - Theo PT: n H2 = = = 0,15 (mol) x = 0,1 (mol) 2 22,4 m Al = n.M = 0,1. 27 = 2,7 (g) m Cu = m hh - m Al = 9,1 - 2,7 = 6,4 (g) b.Tr­êng hîp c¸c chÊt trong hçn hîp ®Òu tham gia ph¶n øng cho m (g) hçn hîp A ( gåm M, M’) + c¸c chÊt trong ·«n hîp A ®Òu ph¶n øng hoµn toµn víi l­äng chÊt B. * C¸ch gi¶i: - ViÕt vµ c©n bằng PTHH x¶y ra - TÝnh số mol c¸c chÊt trong qu¸ tr×nh ph¶n øng theo c¸c d÷ kiÖn cña bµi to¸n liªn quan ®Õn l­îng hh hay l­îng chÊt ph¶n øng . - Dựa vµo PTHH, c¸c d÷ kiÖn bµi to¸n, LËp hÖ ph­¬ng tr×nh bËc nhÊt 1 Èn( hoÆc 2 Èn ). t×m l­îng c¸c chÊt trong hçn hîp hay l­îng c¸c chÊt s¶n phÈm theo yªu cÇu . * VÝ dô: §èt ch¸y 29,6 gam hçn hîp kim lo¹i Cu vµ Fe cÇn 6,72 lÝt khÝ oxi ë ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn.TÝnh khèi l­îng chÊt r¾n thu ®­îc theo 2 c¸ch. * Gi¶i: noxi = 6,72 : 22,4 = 0,3 mol moxi = 0,3 x 32 = 9,6 gam PTP¦ : 2Cu + O2 -> 2CuO (1) x (mol) : x/2 : x 3 Fe + 2O2 -> Fe3O4 (2) y (mol) 2y/3 y/3 C¸ch 1: ¸p dông §LBTKL cho ph¶n øng (1) vµ (2) ta cã : ms¨t + m®ång + moxi = m oxit = 29,6 + 9,6 = 39,2 gam C¸ch 2 : Gäi x,y lµ sè mol cña Cu vµ Fe trong hçn hîp ban ®Çu (x,y nguyªn d­¬ng) Theo bµi ra ta cã : 64x + 56y = 29,6 x/2 + 2y/3 = 0,3  x = 0,2 ; y = 0,3  khèi l­îng oxit thu ®­îc lµ : 80x + (232y:3 ) = 80 . 0,2 + 232 . 0,1 = 39,2 gam 3.Bµi to¸n tÝnh hiÖu suÊt cña ph¶n øng * C¸ch gi¶i: Thùc tÕ trong mét ph¶n øng ho¸ häc phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè nh­ nhiÖt ®é, chÊt xóc t¸c lµm cho chÊt tham gia ph¶n øng kh«ng t¸c dông hÕt nghÜa lµ hiÖu suÊt d­íi 100%.§Ó tÝnh ®­îc hiÖu suÊt cña ph¶n øng ¸p dông mét trong 2 c¸ch sau: a1. HiÖu suÊt ph¶n øng liªn quan ®Õn khèi l­îng s¶n phÈm : Khèi l­îng s¶n phÈm ( thùc tÕ ) H % = x 100% Khèi l­îng s¶n phÈm( lý thuyÕt ) a2. HiÖu suÊt ph¶n øng liªn quan ®Õn chÊt tham gia: GV: Tõ ThÞ Hång Thanh Tr­êng THCS Hång Thñy
8. Ph©n d¹ng vµ ph­¬ng ph¸p gi¶i c¸c bµi to¸n Hãa häc líp 8 Khèi l­îng chÊt tham gia ( theo lý thuyÕt ) H% = x 100% Khèi l­îng chÊt tham gia ( theo thùc tÕ ) Chó ý: Khèi l­îng thùc tÕ lµ khèi l­îng ®Ò bµi cho Khèi l­îng lý thuyÕt lµ khèi l­îng tÝnh theo ph­¬ng tr×nh * VÝ dô1: Nung 150 kg CaCO3 thu ®­îc 67,2 kg CaO. TÝnh hiÖu suÊt ph¶n øng. * Gi¶i: o Ph­¬ng tr×nh ho¸ häc : CaCO3 t CaO + CO2 100 kg 56 kg 150 kg x ? kg 150.56 Khèi l­îng CaO thu ®­îc ( theo lý thuyÕt) : x = 84 kg 100 HiÖu suÊt ph¶n øng : 67,2 H = .100% = 80% 84 * VÝ dô2 : S¾t ®­îc s¶n xuÊt theo s¬ ®å ph¶n øng: Al + Fe2O3 Fe + Al2O3 TÝnh khèi l­îng nh«m ph¶i dïng ®Ó s¶n xuÊt ®­îc 168 gam Fe. BiÕt r»ng hiÖu suÊt ph¶n øng lµ 90%. * Gi¶i: 168 Sè mol s¾t : n = 3 mol. 56 o Ph­¬ng tr×nh ho¸ häc: 2Al + Fe2O3 t 2 Fe + Al2O3 2 mol 2 mol x? mol 3 mol VËy x = 3 mol Khèi l­îng Al tham gia ph¶n øng ( theo lý thuyÕt ): mAl = 3.27 = 81 gam V× H = 100% nªn khèi l­îng nh«m thùc tÕ ph¶i dïng lµ : 81 m = .100 = 90 gam Al 90 D. D¹ng 4: Bµi to¸n vÒ dung dÞch vµ nång ®é dung dÞch. a. C¬ së lÝ thuyÕt : - Kh¸i niÖm vÒ dung dÞch: Dung dÞch lµ hçn hîp ®ång nhÊt cña chÊt tan vµ dung m«i. Cã 2 lo¹i nång ®é th­êng gÆp: m + Nång ®é phÇn tr¨m: C% = ct . 100% mdd mdd = mct + mdm - mkhÝ ( - mkÕt tña ) n + Nång ®é mol/lÝt: CM = (V ®¬n vÞ lµ lÝt) V GV: Tõ ThÞ Hång Thanh Tr­êng THCS Hång Thñy
9. Ph©n d¹ng vµ ph­¬ng ph¸p gi¶i c¸c bµi to¸n Hãa häc líp 8 10.D C«ng thøc chuyÓn ®æi 2 nång ®é: CM = . C% M Trong ®ã : - CM: Nång ®é mol/ lÝt - C%: Nång ®é % dung dÞch. - mct: Khèi l­îng chÊt tan ®¬n vÞ tÝnh (gam) - mdd: Khèi l­îng dung dÞch ®¬n vÞ tÝnh (gam) - mkhÝ: Khèi l­îng chÊt khÝ - mkÕt tña: Khèi l­îng chÊt kÕt tña - n: Sè mol chÊt tan - V: ThÓ tÝch dung dÞch ®¬n vÞ lµ lÝt - M: Khèi l­îng mol chÊt tan ®¬n vÞ tÝnh (gam) - D: Khèi l­îng riªng cña dung dÞch (g/ml) m .100 + §é tan cña 1 chÊt kÝ hiÖu lµ S: S = ct m H2O b) C¸c d¹ng bµi tËp th­êng gÆp: - Bµi tËp pha chÕ dung dÞch. - Bµi tËp ®é tan, mèi liªn hÖ gi÷a ®é tan vµ nång ®é dung dÞch. - Bµi tËp sù pha trén c¸c dung dÞch. - Bµi tËp tÝnh nång ®é % , nång ®é mol/l c) Bµi tËp vËn dông : Chó ý : D¹ng bµi tËp vÒ dung dÞch rÊt phong phó vµ ®a d¹ng nh­ng cã 2 d¹ng bµi tËp cÇn ph¶i n¾m ®­îc ®ã lµ bµi tËp tÝnh nång ®é % vµ nång ®é mol/l . * VÝ dô1 : Hoµ tan 155 gam natri oxit vµo 145 gam n­íc ®Ó t¹o thµnh dung dÞch cã tÝnh kiÒm. TÝnh nång ®é % dung dÞch thu ®­îc . Bµi gi¶i 155 Sè mol Na O : n = = 2,5 mol 2 62 Khèi l­îng dung dÞch thu ®­îc : mdd = 155 + 145 = 300 gam Ph­¬ng tr×nh ho¸ häc : Na2O + H2O 2NaOH 1 mol 2 mol 2,5 mol x? mol x = 2,5.2 = 5 mol Khèi l­îng NaOH thu ®­îc lµ : mNaOH = 5.40 = 200 gam Nång ®é % dung dÞch thu ®­îc: 200 C%(NaOH) = x 100 = 66,66% 300 GV: Tõ ThÞ Hång Thanh Tr­êng THCS Hång Thñy
10. Ph©n d¹ng vµ ph­¬ng ph¸p gi¶i c¸c bµi to¸n Hãa häc líp 8 * VÝ dô2: Cho 5,4 gam Al vµo 500 ml dung dÞch HCl. TÝnh nång ®é mol/l cña chÊt thu ®­îc sau ph¶n øng. Coi nh­ thÓ tÝch dung dÞch kh«ng thay ®æi . Bµi gi¶i 5,4 Sè mol Al : n = = 0,2 mol Al 27 ThÓ tÝch dung dÞch : Vdd = 0,5 lÝt Ph­¬ng tr×nh hãa häc: 2Al + 6HCl 2 AlCl3 + 3 H2 ( ) 2 mol 2 mol 0,2 mol x? mol x = 0,2 mol n 0,2 VËy nång ®é mol/l dung dÞch thu ®­îc lµ : C = 0,4M M V 0,5 * VÝ dô3: Hoµ tan 2,3 g Na kim lo¹i vµo 197,8 g H2O a, TÝnh C% cña dd thu ®­îc b, TÝnh CM cña dd thu ®­îc. BiÕt D = 1,08g/ml * Gi¶i 2,3 a, Sè mol Na ®· dïng : 0,1mol 23 Ph¶n øng x¶y ra: 2Na + 2H2O 2NaOH + H2 0,1mol 0,1mol 0,05mol mNaOH = 0,1.40 = 4g - Dung dÞch thu ®­îc cã khèi l­îng lµ: m + m - m = 2,3 + 197.8 - 0,05.2 = 200g Na H 2 O H 2 m 4. VËy C% = ct .100 = .100 = 2 % mdd 200 b, ThÓ tÝch dd thu ®­îc: mdd 200 0,1 Vdd = 185ml CM = 0,54M D 1,08 0,185 IV. KÕt qu¶ cña ®Ò tµi: §Ò tµi nµy ®­îc t«i ¸p dông trong d¹y häc Hãa häc líp 8 t¹i tr­êng THCS Hång Thñy, t«i thu ®­îc mét sè kÕt qu¶ nh­ sau: - Sè l­îng häc sinh hiÓu bµi, gi¶i thµnh th¹o c¸c d¹ng bµi to¸n Ho¸ häc ngay t¹i líp chiÕm tû lÖ cao. - Gi¸o viªn tiÕt kiÖm ®­îc thêi gian, häc sinh tù gi¸c, ®éc lËp lµm bµi. Ph¸t huy ®­îc tÝnh tÝch cùc cña häc sinh. - Dùa vµo sù ph©n d¹ng c¸c bµi to¸n, gi¸o viªn cã thÓ d¹y n©ng cao ®­îc nhiÒu ®èi t­îng häc sinh. • KÕt qu¶ cô thÓ nh­ sau: * ChÊt l­îng kiÓm tra häc kú I: GV: Tõ ThÞ Hång Thanh Tr­êng THCS Hång Thñy
11. Ph©n d¹ng vµ ph­¬ng ph¸p gi¶i c¸c bµi to¸n Hãa häc líp 8 Líp SÜ sè Giái Kh¸ TB YÕu-KÐm SL % SL % SL % SL % 8A 35 4 11,4 13 37,1 12 34,3 6 17,1 8D 38 5 13,2 12 31,6 16 42,1 5 13,2 8E 35 4 11,4 11 31,4 14 40,0 6 17,1 * ChÊt l­îng kiÓm tra häc kú II: Líp SÜ sè Giái Kh¸ TB YÕu-KÐm SL % SL % SL % SL % 8A 35 7 20,0 11 31,4 13 37,1 4 11,4 8D 38 6 15,8 15 39,5 14 36,8 3 7,9 8E 35 6 17,1 12 34,3 13 37,1 4 11,4 Së dÜ kÕt qu¶ vµ chÊt l­îng häc sÞnh ®­îc n©ng lªn râ rÖt lµ do häc sinh ®· hiÓu thÊu ®¸o vÊn ®Ò ë nh÷ng gãc ®é kh¸c nhau. §Æc biÖt lµ ë häc sinh ®· h×nh thµnh ®­îc kü n¨ng gi¶i bµi tËp, biÕt ph©n tÝch bµi to¸n. T«i thiÕt nghÜ häc kú II nµy, kÕt qu¶ chÊt l­îng kh¶o s¸t cña c¸c líp sÏ ®­îc n©ng cao h¬n n÷a. V. Bµi häc kinh nghiÖm: Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, b¶n th©n t«i nhËn thÊy mét sè vÊn ®Ò nh­ sau: - §Ó n©ng cao ®­îc chÊt l­îng d¹y häc th× ®ßi hái ng­êi gi¸o viªn ph¶i cã t©m huyÕt víi nghÒ, ph¶i ®Çu t­ nhiÒu thêi gian vÒ thiÕt kÕ x©y dung gi¸o ¸n gi¶ng d¹y sao cho kÝch thÝch ®­îc tÝnh t­ duy còng nh­ g©y høng thó cho häc sinh trong mçi mét tiÕt d¹y. - ChÊt l­îng ®èi t­îng häc sinh trong mét líp kh«ng ®ång ®Òu. Do ®ã gi¸o viªn ph¶i vËn dông ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y phï hîp theo tong ®èi t­îng häc sinh. Trong qu¸ tr×nh gi¶ng bµi gi¸o viªn nªn chó ý ®Õn ®èi t­îng häc sinh yÕu. - §Ó thùc hiÖn tèt ph­¬ng ph¸p d¹y häc th× sè l­îng häc sinh trªn mét líp häc kho¶ng 30- 35 em lµ võa ®Ó tiÖn cho c«ng t¸c tæ chøc chia nhãm, tiÖn cho gi¸o viªn bao qu¸t líp nh»m thùc hiÖn bµi d¹y tèt h¬n. - Th­êng xuyªn tù häc, tù nghiªn cøu, coi ®©y lµ m«tj viÖc lµm th­êng xuyªn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc. VI. H­íng tiÕp theo cña SKKN - Bæ sung thªm c¸c d¹ng bµi to¸n ®Þnh l­îng ë møc ®é dµnh cho häc sinh ®¹i trµ vµ häc sinh kh¸ giái. -¸p dông ®iÒu chØnh nh÷ng thiÕu sãt vµo gi¶ng d¹y t¹i n¬i c«ng t¸c. - VËn dông c¸c kinh nghiÖm gi¶ng d¹y, tiÕp thu c¸c ý kiÕn chØ b¶o, tranh thñ sù ®ãng gãp x©y dùng cña c¸c ®ång nghiÖp ®Ó ®­a ®Ò tµi nµy cã tÝnh thùc tiÔn cao. GV: Tõ ThÞ Hång Thanh Tr­êng THCS Hång Thñy
12. Ph©n d¹ng vµ ph­¬ng ph¸p gi¶i c¸c bµi to¸n Hãa häc líp 8 PhÇn III: kÕt luËn chung Ho¸ häc nãi chung, bµi tËp Ho¸ häc nãi riªng ®ãng vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc häc tËp Ho¸ häc. Nã gióp häc sinh ph¸t triÓn t­ duy s¸ng t¹o, ®ång thêi nã gãp phÇn quan träng trong viÖc «n luyÖn kiÕn thøc cò, bæ sung thªm nh÷ng phÇn thiÕu sãt vÒ lý thuyÕt vµ thùc hµnh trong ho¸ häc. Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y m«n Ho¸ häc t¹i tr­êng THCS còng gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n trong viÖc gióp c¸c em häc sinh lµm c¸c d¹ng bµi to¸n Ho¸ häc, song víi lßng yªu nghÒ, sù tËn t©m c«ng viÖc cïng víi mét sè kinh nghiÖm Ýt ái cña b¶n th©n vµ sù gióp ®ì cña c¸c b¹n ®ång nghiÖp. T«i ®· lu«n biÕt kÕt hîp gi÷a hai mÆt :"Lý luËn d¹y häc Ho¸ häc vµ thùc tiÔn ®øng líp cña gi¸o viªn". ChÝnh v× vËy kh«ng nh÷ng tõng b­íc lµm cho ®Ò tµi hoµn thiÖn h¬n vÒ mÆt lý thuyÕt, mÆt lý luËn d¹y häc mµ lµm cho nã cã t¸c dông trong thùc tiÔn d¹y vµ häc Ho¸ häc ë tr­êng THCS. Trªn ®©y lµ mét sè kinh nghiÖm nhá cña b¶n th©n t«i ®· rót ra trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y bé m«n Hãa häc 8, nh»m thùc hiÖn ®­a chÊt l­îng d¹y häc cña nhµ tr­êng ngµy mét ®i lªn, n©ng cao chÊt l­îng hiÖu qu¶ d¹y vµ häc ®¸p øng víi yªu cÇu cña nghµnh GD-§T trong giai ®o¹n hiÖn nay. MÆc dï b¶n th©n hÕt søc cè g¾ng t×m tßi, thùc nghiÖm ®Ó thùc hiÖn s¸ng kiÕn song kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. RÊt mong ®­îc sù gãp ý, gióp ®ì cña héi ®ång khoa häc nhµ tr­êng vµ phßng gi¸o dôc. Hång Thñy, ngµy 20/ 5/ 2011 ý kiÕn cña héi ®ång khoa häc nhµ tr­êng Ng­êi viÕt Tõ ThÞ Hång Thanh GV: Tõ ThÞ Hång Thanh Tr­êng THCS Hång Thñy
13. Ph©n d¹ng vµ ph­¬ng ph¸p gi¶i c¸c bµi to¸n Hãa häc líp 8 Môc lôc PhÇn I: §Æt vÊn ®Ò I. Lý do chän ®Ò tµi II. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô cña ®Ò tµi III. §èi t­îng nghiªn cøu IV. Ph¹m vi nghiªn cøu V. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu PhÇn II: Néi dung I. C¬ së lý luËn vµ c¬ së thùc tiÓn. II. Thùc tr¹ng tr­íc khi thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p cña ®Ò tµi. III. BiÖn ph¸p thùc hiÖn. A. D¹ng 1: Bµi to¸n tÝnh theo c«ng thøc B. D¹ng 2: Bµi to¸n vÒ lËp c«ng thøc Hãa häc C. D¹ng 3: Bµi to¸n tÝnh theo PTHH D. D¹ng 4: Bµi to¸n vÒ dung dÞch vµ nång ®é dung dÞch IV. KÕt qu¶ cña ®Ò tµi. V. Bµi häc kinh nghiÖm. VI. V. H­íng tiÕp theo cña s¸ng kiÕn kinh nghiÖm. PhÇn III: KÕt luËn chung GV: Tõ ThÞ Hång Thanh Tr­êng THCS Hång Thñy