SKKN Đổi mới phương pháp giảng dạy bộ môn hóa học nhằm từng bước nâng cao chất lượng học tập bộ môn hóa học trong trường THCS

Nội dung text: SKKN Đổi mới phương pháp giảng dạy bộ môn hóa học nhằm từng bước nâng cao chất lượng học tập bộ môn hóa học trong trường THCS

1. PhÇn I §Æt vÊn ®Ò I. Néi dung ®Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm. Hãa häc lµ mét bé m«n khoa häc cã tõ l©u ®êi, c¸c nhµ hãa häc ®· nghiªn cøu vµ t×m tßi ra c¸c chÊt, nghiªn cøu c¸c tÝnh chÊt vËt lý, c¸c tÝnh chÊt hãa häc, c¸c hiÖn t­îng vËt lý, hãa häc, c¸c hiÖn t­îng th­êng s¶y ra trong tù nhiªn vµ gi¶i thÝch t¹i sao l¹i nh­ vËy! M«n hãa häc lµ bé m«n khoa häc g¾n liÒn víi tù nhiªn, ®i cïng ®êi sèng cña con ng­êi. ViÖc häc tèt bé m«n hãa häc trong nhµ tr­êng sÏ gióp häc sinh hiÓu ®­îc râ vÒ cuéc sèng, nh÷ng biÕn ®æi vËt chÊt trong cuéc sèng hµng ngµy. Tõ nh÷ng hiÓu biÕt nµy gi¸o dôc cho häc sinh ý thøc b¶o vÖ tµi nguyªn thiªn nhiªn rÊt h¹n chÕ cña Tæ quèc, ®ång thêi biÕt lµm nh÷ng viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng sèng tr­íc nh÷ng hiÓm häa vÒ m«i tr­êng do con ng­êi g©y ra trong thêi kú c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, nh»m t¹o dùng mét cuéc sèng ngµy cµng tèt ®Ñp h¬n. M«n hãa häc trang bÞ cho häc sinh nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n, tèi thiÓu ®Ó häc sinh khái bì ngì trong c¸c t×nh huèng gÆp ph¶i trong tù nhiªn, trong cuéc sèng. Tõ ®ã lý gi¶i ®­îc c¸c hiÖn t­îng kú bÝ, bµi trõ mª tÝn dÞ ®oan. M«n hãa häc lµ bé m«n khoa häc nghiªn cøu vÒ chÊt, sù biÕn ®æi vÒ chÊt- nh÷ng biÕn ®æi vËt chÊt trong tù nhiªn. Ngµy nay c¸c n­íc trªn thÕ giíi, viÖc gi¶ng d¹y bé m«n hãa häc rÊt ®­îc coi träng. M«n hãa häc ®­îc ®Çu t­ trang bÞ c¸c thiÕt bÞ d¹y häc ®Çy ®ñ, hiÖn ®¹i, con ng­êi ®­îc bè trÝ phô tr¸ch phßng thiÕt bÞ (®ñ biªn chÕ), phï hîp víi môc tiªu, yªu cÇu gi¶ng d¹y bé m«n, phï hîp cÊp häc, bËc häc, ®ång thêi ®éi ngò gi¸o viªn ®­îc chuÈn hãa, ®­îc cËp nhËt th«ng tin ®Çy ®ñ, kÞp thêi. Trong thùc tÕ gi¶ng d¹y, víi n¨ng lùc cô thÓ cña tõng gi¸o viªn, kü n¨ng sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p, ph­¬ng tiÖn d¹y häc, ®Æc biÖt lµ c¸c thao t¸c thùc hiÖn kü thuËt thùc hµnh trong tõng bµi cô thÓ: thÝ nghiÖm chøng minh, thÝ nghiÖm biÓu diÔn, thÝ nghiÖm thùc hµnh, chÝnh nhê nh÷ng thao t¸c kü n¨ng thùc hiÖn ®ã ®· gióp cho häc sinh n¾m ch¾c kiÕn thøc lý thuyÕt mét c¸ch chñ ®éng, s¸ng t¹o vµ høng thó. §ã chÝnh lµ b¶n s¾c riªng cña tõng thÇy c« gi¸o, tùu chung l¹i lµ gióp cho häc sinh n¾m kiÕn thøc nhanh nhÊt, s©u s¾c nhÊt, chñ ®éng nhÊt. Bé m«n hãa häc lµ bé m«n ®­îc coi lµ bé m«n khã ®èi víi häc sinh, nh­ng nÕu t¹o cho häc sinh høng thó khi häc bµi trªn líp th× viÖc häc m«n hãa häc l¹i trë nªn nhÑ nhµng b»ng c¸ch cho häc sinh n¾m ch¾c c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n, s¸t víi thùc tÕ ®êi sèng, s¶n xuÊt, ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu c¬ b¶n cña nhu cÇu lao ®éng s¶n xuÊt vµ tiÕp tôc häc lªn cao cña häc sinh. V× vËy ng­êi gi¸o viªn ®ãng mét vai trß cùc kú quan träng trong chÊt l­îng gi¶ng d¹y nãi chung, trong gi¶ng d¹y bé m«n hãa häc nãi riªng. Tõ thùc tÕ gi¶ng d¹y bé m«n hãa häc trong nh÷ng n¨m thay s¸ch hãa häc ë bËc häc THCS t«i m¹nh d¹n trao ®æi víi ®ång chÝ, ®ång nghiÖp mét sè kinh nghiÖm nh»m n©ng cao chÊt l­îng häc tËp bé m«n hãa häc trong tr­êng THCS . S¸ng kiÕn kinh nghiÖm cã tªn: “ §æi míi ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y bé m«n hãa häc nh»m tõng b­íc n©ng cao chÊt l­îng häc tËp bé m«n hãa häc trong tr­êng THCS”. KÝnh mong cã sù trao ®æi, ®ãng gãp ý kiÕn cña ®ång chÝ, ®ång nghiÖp ®Ó n©ng cao chÊt l­îng gi¶ng d¹y nãi chung vµ chÊt l­îng gi¶ng d¹y bé m«n hãa häc nãi riªng, t«i xin tr©n träng c¶m ¬n! II-C¬ së lý luËn: 1
2. Gi¸o viªn nªu c©u hái cho c¶ líp, yªu cÇu häc sinh suy nghÜ vµ chuÈn bÞ tr¶ lêi ( kh«ng chØ ®Þnh häc sinh tr¶ lêi tr­íc khi nªu c©u hái). C¶ líp suy nghÜ tõ 1-2 phót. Mét sè häc sinh xin ý kiÕn tr¶ lêi. Gi¸o viªn chØ ®Þnh häc sinh tr¶ lêi. Gi¸o viªn vµ häc sinh nghe ý kiÕn tr¶ lêi cña häc sinh ®­îc chØ ®Þnh ph¸t biÓu. C¸c häc sinh kh¸c theo dâi nhËn xÐt , nªu ý kiÕn bæ xung chØnh söa. Gi¸o viªn nhËn xÐt ®¸nh gi¸ xÕp lo¹i. 3.2 Nh÷ng chó ý khi tæ chøc quy tr×nh vÊn ®¸p t×m tßi ë líp häc. Gi¸o viªn ®­a ra c©u hái víi th¸i ®é khuyÕn khÝch, giäng nãi «n tån nhÑ nhµng. Thu hót häc sinh vµo néi dung c©u hái, giµnh thêi gian thÝch hîp cho häc sinh suy nghÜ. Ph©n phèi hîp lý sè häc sinh ®­îc chØ ®Þnh tr¶ lêi. Cã thÓ cho häc sinh ho¹t ®éng theo cÆp nh­ sau: + ViÕt c©u hái lªn b¶ng. + Ph©n chia häc sinh theo cÆp (nhãm cÆp hai). + Giao nhiÖm vô cho c¸c cÆp ( néi dung, thêi gian). + Theo dâi kiÓm tra c«ng viÖc cña c¸c cÆp. + Yªu cÇu häc sinh tr¶ lêi nhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸ c©u tr¶ lêi. Khi häc sinh tr¶ lêi nh¾c häc sinh ph¸t biÓu cÇn gi¬ tay. G. Sö dông ph­¬ng ph¸p d¹y häc ®Æt vÊn ®Ò vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trong n©ng cao chÊt l­îng d¹y häc hãa ë tr­êng THCS. NÐt ®Æc tr­ng chñ yÕu cña d¹y häc ®Æt vÊn ®Ò vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lµ sù lÜnh héi kiÕn thøc th«ng qua ®Æt vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. §©y còng lµ mét trong nh÷ng ph­¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc ®ªm l¹i hiÖu qu¶ cao trong gi¶ng d¹y hãa häc ë tr­êng THCS. §Ó ®¹t ®­îc kÕt qu¶ trong vËn dông ph­¬ng ph¸p d¹y häc nµy chóng ta cÇn thùc hiÖn tèt c¸c c«ng viÖc chÝnh sau: 1. §Æt vÊn ®Ò. + T¹o t×nh huèng cã vÊn ®Ò (x©y dùng bµi to¸n nhËn thøc). + Ph¸t biÓu vµ nhËn d¹ng vÊn ®Ò n¶y sinh. + Ph¸t biÓu vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt. Nh÷ng chó ý khi t¹o t×nh huèng cã vÊn ®Ò: V¹ch ra nh÷ng ®iÒu ch­a biÕt, chØ ra c¸i míi trong mèi quan hÖ c¸i ®· biÕt, víi c¸i cò. Trong ®ã ®iÒu ch­a biÕt, c¸i míi lµ c¸i trung t©m cña t×nh huèng cã vÊn ®Ò, sÏ ®­îc kh¸m ph¸ ra trong giai ®o¹n gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ( ®Æt gi¶ thiÕt, lËp kÕ ho¹ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vÊn ®Ò ®ã). T×nh huèng ®Æt ra ph¶i kÝch thÝch, g©y høng thó, nhËn thøca ®èi víi häc sinh, t¹o cho häc sinh ý thøc tù gi¸c tÝch cùc trong ho¹t ®éng nhËn thøc . T×nh huèng ®­a ra ph¶i phï hîp kh¶ n¨ng cña häc sinh, ®Ó häc sinh c¨n cø vµo nh÷ng kiÕn thøc cò, ®Ó gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò ®Æt ra b»ng ho¹t ®éng t­ duy cña häc sinh. + C©u hái nªu vÊn ®Ò cña gi¸o viªn cÇn ph¶i chøa ®ùng c¸c yÕu tè sau: Chøa ®ùng m©u thuÉn nhËn thøc: Cã mét hay vµi khã kh¨n, ®ßi hái häc sinh ph¶i t­ duy, huy ®éng vµ vËn dông c¸c kiÕn thøc ®· cã ( nghÜa lµ c©u hái ph¶n ¸nh ®­îc mèi liªn hÖ bªn trong gi÷a ®iÒu ®· biÕt vµ ®iÒu ch­a biÕt). 13
3. Chøa ®ùng ph­¬ng h­íng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, thu hÑp ph¹m vi t×m kiÕm c©u tr¶ lêi, t¹o ®iÒu kiÖn lµm xuÊt hiÖn gi¶ thiÕt, t¹o ®iÒu kiÖn t×m ra ®­îc con ®­êng gi¶i quyÕt. G©y ®­îc c¶m xóc m¹nh ®èi víi häc sinh khi nhËn ra m©u thuÉn nhËn thøc liªn quan ®Õn vÊn ®Ò. 2. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. Gåm c¸c b­íc sau: 2.1 X©y dùng c¸c gi¶ thuyÕt. 2.2 LËp kÕ ho¹ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. 2.3 Thùc hiÖn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, kiÓm tra c¸c gi¶ thuyÕt b»ng c¸c ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau. 3. KÕt luËn: Gåm c¸c b­íc sau: 3.1 Th¶o luËn c¸c kÕt qu¶ thu ®­îc vµ ®¸nh gi¸. 3.2 Kh¼ng ®Þnh hay b¸c bá gi¶ thuyÕt ®· nªu. 3.3 Ph¸t biÓu kÕt luËn. 3.4 §Ò xuÊt vÊn ®Ò míi. Tuy nhiªn khi vËn dông ph­¬ng ph¸p nµy chóng ta cÇn chó ý lùa chän møc ®é cho phï hîp víi tr×nh ®é nhËn thøc cña häc sinh vµ néi dung cô thÓ c¶u tõng bµi th× hiÖu qu¶ míi ®­îc n©ng cao. VÝ dô: • Gi¸o viªn nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ( ThuyÕt tr×nh hoÆc lµm thÝ nghiÖm). • Gi¸o viªn nªu vÊn ®Ò vµ tæ chøc cho häc sinh tham gia gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. • Gi¸o viªn nªu vÊn ®Ò vµ gîi ý häc sinh t×m c¸ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. • Gi¸o viªn cung cÊp th«ng tin, t¹o t×nh huèng ®Ó häc sinhph¸t hiÖn vÊn ®Ò vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. • Häc sinh tù ph¸t hiÖn vÊn ®Ò, tù lùc gi¶i quyÕt vµ tù ®¸nh gi¸. 2. VËn dông d¹y häc nªu vÊn ®Ò khi gi¶ng d¹y hãa häc ë tr­êng THCS. 2.1 VËn dông: D¹y häc nªu vÊn ®Ò khi gi¶ng d¹y hãa häc ë tr­êng THCS chØ thùc hiÖn trong ph¹m vi hÑp trong mét sè bµi cô thÓ: VÝ dô 1. Khi nghiªn cøu thÝ nghiÖm: Nh«m ph¶n øng víi dd kiÒm trong bµi nh«m ë líp 9. Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh + Nªu vÊn ®Ò: Nh«m cã ®Çy ®ñ TCHH + Nhãm HS : Th¶ d©y nh«m vµo èng chung cña kim lo¹i, ngoµi ra nh«m cßn nghiÖm ®ùng dd NaOH, cã èng vuèt dÉn cã tÝnh chÊt g× ®Æc biÖt ? khÝ ra ngoµi. + H·y nghiªn cøu thÝ nghiÖm nh«m t¸c + Quan s¸t hiÖn t­îng: Cã khÝ tho¸t ra. dông víi dd NaOH. + Gîi ý: Ph¶n øng nµy cã m©u thuÉn víi + Ch©m löa ®èt, khÝ ch¸y, ngän löa xanh nh÷ng ®iÒu ®· häc ? -> KhÝ t¹o ra lµ H2. + Gi¶i quyÕt m©u thuÉn: §iÒu nµy kh«ng sai vµ kh«ng m©u thuÉn. §ã lµ do hîp + HS nªu vÊn ®Ò: Ph¶n øng Al víi dd chÊt cña nh«m cã tÝnh chÊt ®Æc biÖt, ta sÏ NaOH cã m©u thuÉn víi TC cña KL ®· häc ë líp trªn. häc kh«ng ? Hay TN sai ? 14
4. VÝ dô 2. Khi nghiªn cøu tÝnh chÊt hãa häc cña axit sïnuric ®Æc nãng, víi ®ång th× vÊn ®Ò xuÊt hiÖn lµ: Tr¸i víi tÝnh chÊt cña kim lo¹i ®· häc ®ã lµ : Kim lo¹i ®øng sau hi®r« trong d·y ho¹t ®éng hãa häc ®· ph¶n øng víi axit. §iÒu nµy ®óng hay sai ? Ta h·y xem ®iÒu kiÖn vµ s¶n phÈm c¶u ph¶n øng H 2SO4 t¸c dông víi Cu nh­ thÕ nµo ? Häc sinh ph¸t biÓu: H2SO4 ®Æc, nãng. Cu kim lo¹i ho¹t ®éng yÕu ( ®øng sau H) S¶n phÈm: KhÝ kh«ng mµu, mïi khã chÞu, lµm ®æi mµu quú tÝm thµnh ®á. dd CuSO4 mµu xanh. * KÕt luËn: §iÒu nµy kh«ng m©u thuÉn g× víi TCHH chung cña axit vµ dd H 2SO4 lo·ng. §ã lµ do TCHH ®Æc biÖt cña H2SO4 ®Æc, nãng IV. KÕt luËn: D¹y häc nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò gãp phÇn rÊt lín trongviÖc gióp häc sinh tÝch cùc ph¸t hiÖn kiÕn thøc míi, vµ cã thÓ ¸p dông mét c¸ch linh ho¹t hiÖu qña trong d¹y häc ®Æc biÖt lµ d¹y kiÕn thøc míi. Tuy nhiªn muèn thËt sù mang l¹i hiÖu qu¶ cao ng­êi d¹y, ng­êi häc ph¶i tu©n thñ nghiªm ngÆt quy tr×nh thùc hiÖn ph­¬ng ph¸p nµy ®Ó t¹o tÞnh huèng, gi¶i quyÕt t×nh huèng mét c¸ch nhanh chãng, hiÖu qu¶, chÝnh x¸c nhÊt. Bªn c¹nh viÖc thùc hiÖn ®æi míi PPGD ®Ó ®¸p øng yªu cÇu nµy vÊn ®Ò so¹n gi¸o ¸n (thiÕt kÕ bµi gi¶ng) còng ph¶i ®­îc ®æi míi cho phï hîp. §Ó thiÕt kÕ mét bµi so¹n tr­íc khi lªn líp ®¸p øng yªu cÇu cña ®æi míi ch­¬ng tr×nh, SGK, PPGD th× ng­êi GV cÇn ph¶i lËp ®­îc kÕ ho¹ch bµi d¹y cã hiÖu qu¶ ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña ®æi míi nh»m n©ng cao chÊt l­îng d¹y vµ häc bé m«n hãa häc trong tr­êng THCS trªn c¬ së SGK, SGV c¸c tµi liÖu tham kh¶o kh¸c. D¹y häc tÝch cùc ®ßi hái vai trß cña ng­êi gi¸o viªn lµ ng­êi thiÕt kÕ, tæ chøc, h­íng dÉn c¸c ho¹t ®éng ®éc lËp theo nhãm nhá ®Ó häc sinh tù lùc chñ ®éng chiÕm lÜnh néi dung häc tËp, chñ ®éng ®¹t ®­îc môc tiªu kiÕn thøc cÇn ®¹t theo ch­¬ng tr×nh ®æi míi. Trªn líp häc sinh ho¹t ®éng lµ chÝnh, gi¸o viªn cã vÎ nhµn nh· tuy nhiªn qu¸ tr×nh chuÈn bÞ ®ßi hái ng­êi gi¸o viªn ®Çu t­ nhiÒu c«ng søch¬n, chu ®¸o h¬n th× míi cã thÓ thùc hiÖn giê lªn líp ®¹t hiÖu qu¶ cao trªn c­¬ng vÞ lµ ng­êi gîi më, xóc t¸c, ®éng viªn cè vÊn, träng tµi trong c¸c ho¹t ®éng t×m tßi tranh luËn cña häc sinh. Do vËy ng­êi thÇy còng cÇn quan t©m ®óng møc trong c«ng t¸c chuÈn bÞ bµi gi¶ng cô thÓ nh­ sau: a. X¸c ®Þnh môc tiªu: + Môc tiªu häc tËp. + Môc tiªu ph¸t triÓn. + Môc tiªu ph©n hãa. + Môc tiªu kh¶ thi, c¨n cø ®Ó ®¸nh gi¸. b. So¹n néi dung: + TËp chung vµo ho¹t ®éng cña häc sinh. + Ho¹t ®éng häc -> Ho¹t ®éng d¹y. + Gi¸o viªn häc sinh -> KiÕn thøc + ph­¬ng ph¸p. + Häc sinh Häc sinh. c. Trªn líp: + Häc sinh ho¹t ®éng lµ chÝnh. + Häc sinh thùc hiÖn c¸c c«ng t¸c ®éc lËp/ theo nhãm. 15
5. + Gi¸o viªn tæ chøc, h­íng dÉn c¸c ho¹t ®éng cña häc sinh. * Môc tiªu cuèi cïng lµ trong mçi tiÕt häc häc sinh ®­îc : + Ho¹t ®éng nhiÒu h¬n. + Thùc hµnh nhiÒu h¬n. + Th¶o luËn nhiÒu h¬n. + Suy nghÜ nhiÒu h¬n. §Ó tiÕt d¹y thùc sù hiÖu qu¶ ng­êi gaÝo viªn cÇn thùc hiÖn ®Çy ®ñ quy tr×nh thiÕt kÕ 1 bµi häc: B­íc 1: X¸c ®Þnh môc tiªu cña bµi. + Lµ c¸i ®Ých cÇn ®¹t sau mçi bµi häc. + Môc tiªu cña bµi häc chØ ®¹o toµn bé néi dung, ph­¬ng ph¸p d¹y häc, néi dung ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸. + Môc tiªu cña bµi gåm ba thµnh tè: KiÕn thøc, kü n¨ng, th¸i ®é. + Khi x¸c ®Þnh môc tiªu, cÇn chó ý ®Õn nh÷ng kiÕn thøc vµ ®Æc biÖt lµ c¸c kü n¨ng th¸i ®é Èn chøa trong néi dung tõng bµi. + Trong môc tiªu nªu râ sau khi häc song phÇn ®ã häc sinh biÕt c¸ch tiÕn hµnh ho¹t ®éng ®Ó cã thÓ cã ®­îc kiÕn thøc míi nµo?kü n¨ng míi nµo ?cã th¸i ®é tÝch cùc g× ? +C¸c bµi so¹n thuéc mçi d¹ng bµi cã thÓ cã nh÷ng môc tiªu chung, chØ kh¸c nhau ë ®èi t­îng cô thÓ. B­íc 2. ChuÈn bÞ ®å dïng d¹y häc. CÇn chuÈn bÞo ®ñ, ®óng c¸c ®å dïng d¹y häc cÇn thiÕt, c¸c hãa chÊt cô thÓ, c¸c ph­¬ng tiÖn cÇn thiÕt phôc vô cho bµi d¹y mét c¸ch chu ®¸o. ( Cho tõng c¸ nh©n, cho tõng nhãm, ). B­íc 3. X¸c ®Þnh ph­¬ng ph¸p d¹y häc chñ yÕu. CÇn x¸c ®Þnh ph­¬ng ph¸p d¹y häc ®¬n gi¶n xong ph¶i hiÖu qu¶ vµ phï hîp víi ®èi t­îng häc sinh trªn c¬ së môc tiªu cu¶ bµi häc. Phèi kÕt hîp nhuÇn nhuyÔn gi÷a c¸c nhãm ph­¬ng ph¸p d¹y häc víi nhau mét c¸ch s¸ng t¹o. B­íc 4. ThiÐt kÕ c¸c ho¹t ®éng cña gi¸o viªn vµ häc sinh trªn líp. Cã thÓ chia ra c¸c ho¹t ®éng kÕ tiÕp nhau. Mçi ho¹t ®éng nh»m thùc hiÖn mét nhiÖm vô cô thÓ hãa môc tiªu bµi häc. Trong c¸c ho¹t ®éng ®ã cã thÓ gåm c¸c ho¹t ®éng c¬ b¶n kh¸c nhau ®Ó thùc hiÖn môc tiªu ®ã. C¸c ho¹t ®éng nµy ®­îc s¾p xÕp hîp lý l«gic cã dù kiªn sthêi gian cô thÓ. Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn vµ häc sinh trong mét tiÕt häc ®­îc chia theo qu¸ tr×nh cña tiÕt häc, cã thÓ ph©n chia thµnh: * Ho¹t ®éng khëi ®éng: Ho¹i ®éng nµy cã thÓ lµ më ®Çu, cã thÓ nªu môc tiªu cña bµi , kiÓm tra bµi cò, nªu vÊn ®Ò cña bµi míi, mét c©u chuyÖn cã liªn quan ®Õn bµi häc, * TiÕp theo sau cña ho¹t ®éng khëi ®éng lµ ho¹t ®éng nh»m ®¹t ®­îc môc tiªu cña bµi häc vÒ kiÕn thøc, kü n¨ng bao gåm: - Ho¹t ®éng ®Ó chiÕm lÜnh kiÕn thøc míi. - Ho¹t ®éng cñng cè. - Ho¹t ®éng ®Ó h×nh thµnh kü n¨ng. Cuèi cïng lµ h¹ot ®éng kÕt thóc tiÕt häc, bao gåm: - Ho¹t ®éng ®¸nh gi¸. - Ra bµi tËp vÒ nhµ vµ dÆn dß chuÈn bÞ cho bµi sau. B­íc 5. Ra bµi tËp ®Ó häc sinh tù ®¸nh gi¸ vµ vËn dông kiÕn thøc. 16
6. C©u hái vµ bµi tËp ®Ó häc sinh tù ®¸nh gi¸ vµ vËn dông kiÕn thøc sau mçi tiÕt häc cÇn ®¶m b¶o mét sè yªu cÇu sau: - b¸m s¸t môc tiªu ®Ò ra. - §¶m b¶o kiÓm tra ®¸nh gi¸ ®­îc kiÕn thøc kü n¨ng c¬ b¶n sau mçi tiÕt häc. - KiÓm tra ®­îc nhiÖu häc sinh. - §¶m b¶o thêi gian. B­íc 6. DÆn dß, ra bµi tËp vÒ nhµ. Tãm l¹i: §Ó ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc theo h­íng tÝch cùc ®¸p øng yªu cÇu ®æi míi ch­¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa viÖc cÇn lµm ®Çu tiªn ®ã lµ vËn dông nh÷ng hiÓu biÕt vÒ ®æi míi ph­¬ng ph¸p trong viÖc thiÕt kÕ kÕ ho¹ch bµi gi¶ng theo h­íng ®æi míi nh»m n©ng cao chÊt l­îng cña giê lªn líp. ThÓ hiÖn vai trß tæ chøc c¸c ho¹t ®éng cßn häc sinh lµ ng­êi thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng ®ã. G. ®æi míi ph­¬ng ph¸p c¸ch thøc thiÕt kÕ bµi häc nh»m n©ng cao chÊt l­îng gi¶ng d¹y vµ häc tËp bé m«n hãa häc trong tr­êng THCS. Ngoµi viÖc ®æi míi thiÕt kÕ bµi d¹y ng­êi gi¸o viªn cßn ph¶i ®æi míi c«ng t¸c truyÒn ®¹t th«ng tin trong d¹y häc ho¸ häc: §ã lµ truyÒn ®¹t th«ng tin th«ng qua kªnh h×nh ( b»ng c¸c ph­¬ng ph¸p trùc quan); qua thùc hµnh thÝ nghiÖm; qua ng«n ng÷ nãi, viÕt. C¸ch truyÒn ®¹t th«ng tin cã hiÖu trong d¹yhäc hãa häc ®ã lµ ph¶i ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p tÝch cùc, gi¸o viªn tæ chøc cho häc sinh ho¹t ®éng giµnh lÊy kiÕn thøc míi, linh h¹ot sö dông phèi c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc kh¸c nhau. Khi lËp kÕ ho¹ch bµi d¹y vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch ®ãcÇn chó ý thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c quan ®iÓm trªn. 1. Ph­¬ng ph¸p truyÒn ®¹t th«ng tin cã hiÖu qu¶ trong d¹y häc hãa häc. 1.1 ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc. 1.2 Häc sinh ®­îc hcñ ®éng ho¹t ®éng, ®Æc biÖt lµ c¸c ho¹t ®éng t­ duy ®Ó tù chiÕm lÜnh kiÕn thøc míi. 1.3 Gi¸o viªn lµ ng­êi tæ chøc, ®iÒu khiÓn cho häc sinh ho¹t ®éng chñ ®éng giµnh l¸y kiÕn thøc míi tïy theo tµi liÖu häc tËp tïy theo tr×nh ®é vµ kü n¨ng cña häc sinh. 1.4 Gi¸o viªn cÇn ¸p dông phèi hîp vµ linh ho¹t nh÷ng h­íng dÉn sö dông c¸c nhãm ph­¬ng ph¸p d¹y häc nh­ c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc trùc quan, thùc hµnh, c¸c ph­¬ng ph¸p dïng lêi. 2. LËp kÕ ho¹ch bµi häc vµ tæ chøc c¸c ho¹t ®éng ®Ó rÌn luyÖn c¸ch truyÒn ®¹t th«ng tin cã hiÖu qu¶. 2.1 X¸c ®Þnh môc tiªu: + Ng­êi gi¸o viªn trªn c¬ së néi dung cÇn ®¹t ®­îc trong mét tiÕt d¹y cô thÓ mµ tiÕn hµnh c¸ch thøc tæ chøc ho¹t ®éng truyÒn ®¹t th«ng tin mét c¸ch chñ ®éng, tÝch cùc nh»m gióp häc sinh n¾m b¾t kiÕn thøc mét c¸ch chñ ®éng vµ hiÖu qu¶ nhÊt. 2.2 TiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng d¹y häc: + Khi lËp kÕ ho¹ch bµi d¹y gi¸o viªn nªn chØ râ c¸c ho¹t ®éng cña häc sinh, dù ®o¸n c¸c t×nh huèng s¶y ra khi gi¶i quyÕt c¸c vÇn ®Ò n¶y sinh ®Ó qu¸ tr×nh tæ chøc truyÒn ®¹t th«ng tin ®­îc nhanh chãng, chÝnh x¸c, hiÖu qu¶, 2.3 D¹y thö vµ tù ®¸nh gi¸ kÕt qu¶. 17
7. + §Ó qu¸ tr×nh truyÒn ®¹t th«ng tin diÔn ra mét c¸ch tr«i ch¶y, ®¹t hiÖu qu¶ cao, trë thµnh kü n¨ng kü s¶o cña ng­êi gi¸o viªn th× ng­êi gi¸o viªn cÇn chñ ®éng d¹y thö ®ång thêi tù ®¸nh gi¸ xªm trong giê d¹y cña m×nh ®· ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p tÝch cùc hay ch­a ? nÕu cã th× ®· ¸p dông ph­¬ng ph¸p nµo ?ë néi dung nµo ? Häc sinh ®· chñ ®éng tÝch cùc chiÕm lÜnh kiÕn thøc míi hay ch­a ? Gi¸o viªn ®· lµ ng­êi h­íng dÉn tæ chøc hay ch­a ? Gi¸o viªn ®· phèi hîp linh ho¹t c¸c ph­¬ng ph¸p thùc hµnh vµ c¸c ph­¬ng ph¸p dïng lêi kh«ng ?Tõ ®ã ®óc rót kinh nghiÖm lµm tèt h¬n c«ng t¸c gi¶ng d¹y, n©ng cao chÊt l­îng d¹y vµ häc bé m«n hãa häc THCS. 4. KÕt qu¶ thùc tÕ gi¶ng d¹y vµ kÕt qu¶ kh¶o s¸t : Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y bé m«n hãa häc líp 9trong nhiÒu n¨m tõ khi cã ch­¬ng tr×nh ®æi míi qua c¸ h×nh thøc kiÓm tra ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ : KiÓm tra miÖng, 15 phót, 1 tiÕt, häc kú vµ c¸c bµi kh¶o s¸t chÊt l­îng, thi HSG T«i rót ra c¸c kÕt qu¶ vµ ®¸nh gi¸ nh­ sau : 1.KÕt qu¶ : 1.1 §èi víi ph­¬ng ph¸p d¹y häc cò : Tæng sè Ch­a hiÓu bµi HiÓu bµi ch­a kü HiÓu bµi HS T S % T S % T S % 100 23 23 25 25 55 55 1.2 §èi víi ph­¬ng ph¸p d¹y häc míi : Tæng sè Ch­a hiÓu bµi HiÓu bµi ch­a kü HiÓu bµi HS T S % T S % T S % 84 9 10,7 12 14,4 63 74,9 3. §¸nh gi¸ : Sau mét n¨m trùc tiÕp gi¶ng d¹y ¸p dông ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc bé m«n hãa häc trung häc c¬ së, t«i nhËn thÊy ®· cã sù chuyÓn biÕn tÝch cùc trong chÊt l­îng d¹y häc, trong c¸c ho¹t ®éng cña ThÇy, ho¹t ®éng cña trß, sù nhËn thøc vÒ d¹y, häc cã nhiÒu chuyÓn biÕn ®Æc biÖt lµ phÝa ng­êi hä, ng­êi häc chñ ®éng tÝch cùc h¬n trong viÖc lÜnh héi kiÕn thøc, trong ®ã kiÕn thøc thùc tÕ, thùc nghiÖm ®­îc häc sinh tiÕp nhËn mét c¸ch høng thó.ChÊt l­îng häc sinh ®­îc n©ng lªn râ rÖt : C¶ vÒ ®¹i trµ, c¶ vÒ mòi nhän, PhÇn III : bµi häc kinh nghiÖm A. Kinh nghiÖm : §Ó thùc hiÖn tèt viÖc ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc hãa häc trung häc c¬ së nh»m n©ng cao chÊt l­îng d¹y vµ häc bé m«n, ®ßi hái ng­êi gi¸o viªn tr­íc hÕt ph¶i n¾m v÷ng c¸c kiÐn thøc c¬ b¶n, phæ th«ng, c¸c kiÐn thøc vÒ ®æi míi vÒ ch­¬ng tr×nh, vÒ ph­¬ng 18
8. ph¸p d¹y häc ®ång thêi cÊp b¸ch cÇn cã kü n¨ng sö dông dông cô ®å dïng d¹y häc mét c¸ch hiÖu qu¶ nh»m ph¸t huy tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o, tÝch cùc t×m tßi chiÕm lÜnh lÜnh héi c¸c kiÕn thøc phæ th«ng thùc nghiÖm nh»m ph¸t huy kh¶ n¨ng t­ duy kh¶ n¨ng ®éc lËp s¸ng t¹o trong mäi hµnh ®éng. Bªn c¹nh ®ã gi¸o viªn cÇn khai th¸c triÖt ®Ó néi dung s¸ch gi¸o khoa, c¸c tµi liÖu tham kh¶o, tµi liÖu båi d­ìng chuyªn m«n nghiÖp vô, c¸c ph­¬ng tiÖn gi¶ng d¹y hiÖn cã, th­êng xuyªn tiÕn hµnh ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc bé m«n hãa häc th«ng qua viÖc khai th¸c triÖt ®Ó bé dông cô thiÕt bÞ d¹y häc ®Ó häc sinh th«ng qua thùc hiÖn c¸c thÝ nghiÖm trong tõng bµi häc ®Ó t¹o høng thó häc tËp, chñ ®éng tiÕp thu kiÕn thøc, t×m hiÓu kiÕn thøc tõ ®ã n¾m ch¾c kiÕn thøc c¬ b¶n phæ th«ng, c¸c kiÕn thøc trong thùc tÕ, qua ®ã t«i rót ra c¸c bµi häc sau ®©y : 1. §Ó d¹y vµ häc bé m«n hãa häc ®¹t hiÖu qu¶ tr­íc hÕt cÇn cã ®Çy ®ñ trang thiÕt bÞ cho d¹y vµ häc nh­ : Phßng häc bé m«n ®Ët tiªu chuÈn, c¸n bé chuyªn tr¸ch phßng thiÕt bÞ ®­îc ®µo t¹o bµi b¶n ( kh«ng kiªm nhiÖm), c¸c trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i ( m¸y chiÕu ®a n¨ng, m¸y vi tÝnh), 2. C¸c dông cô hãa chÊt ®Çy ®ñ, chÊt l­îng tèt. 3. Gi¸o viªn cã t©m huyÕt víi nghÒ, víi bé m«n, kh«ng ng¹i khã ng¹i khæ, kh¾c phôc khã kh¨n ®Ó thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c thÝ nghiÖm theo yªu cÇu tèi thiÓu, gi¸o viªn ph¶i chuÈn bÞ chu ®¸o, c¸c thao t¸c thµnh th¹o th«ng qua viÖc lµm thö, d¹y thö, ca cs thao t¸c cña gi¸o viªn thùc hiÖn ®¶m b¶o chuÈn x¸c, s­ ph¹m, mÉu mùc ®¶m b¶o an toµn vµ hiÖu qu¶. 4. Gi¸o viªn cÇn x©y dùng c¸c nhãm häc sinh ho¹t ®éng cã nÌn nÕp, hiÖu qu¶ lµm sao ph¸t huy tèi ®a tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o cña tõng häc sinh khi tham gia x©y dùng bµi. B. §Ò xuÊt kiÕn nghÞ : Sù nghiÖp gi¸o dôc lµ sù nghiÖp cña toµn ®¶ng, toµn d©n cña mäi lùc l­îng gi¸o dôc, trong bèi c¶nh ®Êt n­íc héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi mét nÒn kinh tÕ tri thøc ®ßi hái ngµnh gi¸o dôc cÇn tiÕp tôc ®æi míi vÒ mäi mÆt thùc hiÖn nghiªm tóc cuéc vËn ®éng hai kh«ng víi bèn néi dung cña Bé tr­ëng Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, cuéc vËn ®éng häc tËp vµ lµm theo tÊm g­¬ng ®¹o ®øc Hå ChÝ Minh trong ®ã ng­êi gi¸o viªn lµ ng­êi chiÐn sü trªn tuyÕn ®Çu. V× vËy t«i xin m¹nh d¹n cã mét sè ý kiÕn ®Ò xuÊt nh­ sau : 1. TiÕp tôc tuyªn truyÒn vËn ®éng ®ång thêi cã nh÷ng biÖn ph¸p quyÕt liÖt h¬n trong chØ ®¹o nh»m lµm thay ®æi nÕp nghÜ trong tõng suy nghÜ cña c¸n bé gi¸o viªn t¹i tõng c¬ së gi¸o dôc, kiªn quyÕt chèng bÖnh thµnh tÝch vµ tiªu cùc trong c¸c ho¹t ®éng gi¸o dôc. 2. §Çu t­ tháa ®¸ng cho gi¸o dôc : Ng©n s¸ch, con ng­êi, c¬ së vËt chÊt, trang thiÕt bÞ hiªn ®¹i, cËp nhËt 3. TiÕp tôc ®Çu t­ thªm c¸c tµi liÖu dµnh cho båi d­ìng chuyªn m«n nghiÖp vô s¸ch gi¸o khoa, s¸ch tham kh¶o, bæ xung thiÐt bÞ d¹y häc cßn thiÕu, cßn kÐm chÊt l­îng, 4. C¸c c¬ së gi¸o dôc lµm tèt c«ng t¸c x· héi hãa gi¸o dôc huy ®éng t«Ý ®a c¸c nguån lùc ®Çu t­ cho c¬ së vËt chÊt trang thiÕt bÞ cña nhµ tr­êng ®¸p øng yªu cÇu ngµy cµng cao cña x· héi, thóc ®Èy sù nghiÖp gi¸o dôc ngµy cµng ph¸t triÓn s¸nh vai c¸c n­íc trong khu vùc nh»m x©y dùng ®Êt n­íc giµu ®Ñp, v¨n minh theo di chóc cña Chñ TÞch Hå ChÝ Minh vÜ ®¹i ./ 19
9. Phô lôc Néi dung trang PhÇn I §Æt vÊn ®Ò I. Néi dung ®Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm. 1 II-C¬ së lý luËn: 2 III- C¬ së thùc tÕ. 3 PhÇn II Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò I- §èi t­îng vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu. 3 II- Qu¸ tr×nh thùc hiÖn néi dung. 3 A. Sö dông tèt c¸c thÝ nghiÖm hãa häc ®Ó gi¶ng d¹y tÝch cùc 5 B. Sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn hiÖn cã cña nhµ tr­êng ®Ó d¹y häc tÝch cùc 6 n©ng cao chÊt l­îng gi¶ng d¹y Sö dông bµi tËp hãa häc ®Ó d¹y häc tÝch cùc n©ng cao chÊt l­îng d¹y häc 6 m«n hãa häc D. Sö dông ph­¬ng ph¸p häc tËp hîp t¸c theo nhãm nhá ®Ó n©ng cao chÊt 7 l­îng d¹y häc m«n hãa häc trong tr­êng THCS §. Sö dông ph­¬ng ph¸p nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nh»m tÝch cùc hãa ng­êi 14 häc, n©ng cao chÊt l­îng d¹y vµ häc m«n hãa häc E. Sö dông ph­¬ng ph¸p d¹y häc vÊn ®¸p t×m tßi nh»m tÝch cùc hãa ho¹t 15 ®éng häc nh»m n©ng cao chÊt l­îng d¹y häc hãa häc trong tr­êng THCS G. Sö dông ph­¬ng ph¸p d¹y häc ®Æt vÊn ®Ò vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trong 17 n©ng cao chÊt l­îng d¹y häc hãa ë tr­êng THCS H ®æi míi ph­¬ng ph¸p c¸ch thøc thiÕt kÕ bµi häc nh»m n©ng cao chÊt 23 l­îng gi¶ng d¹y vµ häc tËp bé m«n hãa häc trong tr­êng THCS. PhÇn III : bµi häc kinh nghiÖm A. Kinh nghiÖm 25 B. §Ò xuÊt kiÕn nghÞ 26 Phô lôc 28 Tµi liÖu tham kh¶o 29 20
10. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y bé m«n hãa häc THCS ( Ch­¬ng tr×nh míi) ( t¸c gi¶ : Lª xu©n träng – nguyÔn c­¬ng - ®ç tÊt hiÓn – nguyÔn phó tuÊn) 2. Tµi liÖu båi d­ìng th­êng xuyªn chu kú III ( 2004 –2007) ( t¸c gi¶ : Cao ThÞ thÆng – nguyÔn c­¬ng - ®Æng thÞ oanh) 3. S¸ch GV hãa häc 8 – 9 ( Ch­¬ng tr×nh míi) 4. T¹p chÝ GD&T§ 5. nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ ®æi míi gi¸o dôc THCS ( t¸c gi¶ : NguyÔn h¶i ch©u) 21