Giáo án Sinh học Lớp 9 - Tiết 21 đến 24 - Năm học 2020-2021 - Trường THCS Phan Ngọc Hiển

Nội dung text: Giáo án Sinh học Lớp 9 - Tiết 21 đến 24 - Năm học 2020-2021 - Trường THCS Phan Ngọc Hiển

1. Sinh học 9 Năm học: 2020-2021 TUAÀN: 11 BÀI 19: TIEÁT: 21 Ngày soạn: 10/11/2020 MOÁI QUAN HEÄ GIÖÕA GEN VAØ TÍNH TRẠNG I. MỤC TIÊU: Sau khi học xong bài giảng, học sinh có khả năng: 1. Kiến thức: - Xác đinh được moái quan heä giöõa ARN vaø proâteâin. - Giaûi thích ñöôïc moái quan heä trong sô ñoà: Gen mARN proâteâin tính traïng. 2. Kỹ năng: - Quan saùt, nhaän bieát chuoãi axit amin treân moâ hình. - Phaân tích, hoaït ñoäng nhoùm. 3. Thái độ: Giáo dục HS nghiêm túc học tập và yêu thích bộ môn. 4. Năng lực: hình thành được năng lực sau: - Năng lực hoạt động nhóm. - Năng lực tự học, tự giải quyết vấn đề II. CHUẨN BỊ: 1. Giáo viên: Sô ñoà moái quan heä ADN mARN proâteâin. 2. Học sinh: xem trước bài mới. III. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC: 1. Khởi động: (3 phút) Mục tiêu: Tạo hứng thú học tập để hướng HS vào bài mới. GV nêu yêu cầu: Proâteâin coù vai troø quan troïng nhö theá naøo ñoái vôùi teá baøo vaø cô theå? Lấy ví dụ? (HS trả lời đúng ghi điểm) GV giới thiệu: Quá trình phân giải prôtêin cũ và tổng hợp prôtêin mới, là do prôtêin được tổng hợp theo khuôn mẫu của ADN qua một khâu trung gian là mARN. Quá trình đó diễn ra như thế nào? 3. Hình thành kiến thức: (38 phút) Hoạt động của thầy – trò Nội dung Hoạt động 1: Mối quan hệ giữa ARN và proâteâin. (20 phút) Mục tiêu: Tìm hieåu quaù trình hình thaønh chuoãi axitamin. Xác đinh được moái quan heä giöõa ARN vaø proâteâin. GV yêu cầu HS đọc thông tin SGK: Tröôøng THCS Phan Ngoïc Hieån Trang 78
2. Sinh học 9 Năm học: 2020-2021 - Prôtêin được tổng hợp tại đâu của tế bào? - Vậy nhờ cấu trúc trung gian nào giúp gen truyền đạt thông tin quy định cấu trúc prôtêin? HS hoạt động cá nhân. GV giôùi thieäu moâ hình 19.1 yêu cầu: - Neâu caùc thaønh phaàn toång hôïp chuoãi axit amin? - Caùc loaïi nu naøo ôû mARN vaø tARN lieân keát vôùi nhau? -Töông quan veà soá löôïng giöõa axit amin vaø nu cuûa mARN khi ôû trong riboâxoâm? HS trao ñoåi thaûo luaän nhoùm Ñaïi dieän nhoùm trình baøy. Nhoùm khaùc nhaän xeùt. GV ñieàu chænh vaø choát laïi: - Trình baøy quaù trình hình thaønh chuoãi axit amin? HS ruùt ra keát luaän. - Söï hình thaønh chuoãi axit amin döïa GV điều chỉnh, chốt lại. treân khuoân maãu mARN. - Mối quan hệ giữa các gen và tính trạng được thể hiện trong sơ đồ: Gen (1 đoạn AND) (1) mARN (2) Prôtein. -Trình töï caùc nu treân mARN quy ñònh trình töï caùc axit amin trong proâteâin. Hoạt động 2: Mối quan hệ giữa gen và tính trạng. (18phút) Mục tiêu: Tìm hiểu mối quan hệ giữa gen và tính trạng. GV giôùi thieäu hình 19.2, 19.3 yeâu caàu: - Trình baøy moái quan heä giöõa gen vaø tính traïng? -Trong ñieàu kieän bình thöôøng, caáu truùc ñaëc thuø cuûa proâteâin ôû theá heä teá baøo sau coù bò thay ñoåi khoâng? Tröôøng THCS Phan Ngoïc Hieån Trang 79
3. Sinh học 9 Năm học: 2020-2021 HS thảo luận theo cặp nhóm, cử đại diện nhóm trình bày. Nhóm khaùc nhaän xeùt., boå sung. GV ñieàu chænh vaø choát laïi: Sự kết hợp 3 quá trình tự nhân đôi của A D N, tổng hợp A R N, tổng hợp protenin theo nguyên tắc bổ sung. - Trình töï caùc nucleotit quy ñònh trình töï caùc nucleotit trong ARN, qua ñoù quy ñònh trình töï caùc axit amin trong chuoãi axit amin caáu thaønh proâteâin vaø bieåu hieän thaønh tính traïng. 4. Luyện tập: ( 3 phút) Mục tiêu: Cũng cố kiến thức về moái quan heä giöõa gen vaø tính traïng. GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi: - Baûn chaát moái quan heä giöõa gen vaø - Mối quan hệ giữa các gen và tính trạng được tính traïng? thể hiện trong sơ đồ: (1) (2) - Giaûi thích moái quan heä giöõa gen vaø Gen (1 đoạn AND)  mARN  ARN, ARN vaø proâteâin? Prôtein. HS trình bày bằng sơ đồ. GV chốt lại nội dung cần lưu ý: - Xác đinh moái quan heä giöõa ARN vaø proâteâin. - Moái quan heä trong sô ñoà: Gen mARN proâteâin tính traïng. 5. Vận dụng. 6. Tìm tòi – Mở rộng. 7. Hướng dẫn về nhà: (1 phút) - Hoàn thành baøi taäp 3 tr 59. - Xem lại nội dung bài ADN. - Chuẩn bị nội dung bài thực hành : quan sát và lắp mô hình ADN. IV. RÚT KINH NGHIỆM: Tröôøng THCS Phan Ngoïc Hieån Trang 80
4. Sinh học 9 Năm học: 2020-2021 TUAÀN: 11 BÀI 20: TIEÁT: 22 Ngày soạn: 10/11/2020 THÖÏC HAØNH: QUAN SAÙT VAØ LAÉP MOÂ HÌNH ADN I. MỤC TIÊU: Sau khi học xong bài giảng, học sinh có khả năng: 1. Kiến thức: - Cuõng coá kieán thöùc về cấu trúc phân tử ADN. - Tháo laép được moâ hình phaân töû ADN. 2. Kỹ năng: - Rèn luyện khả năng quan saùt, phaân tích moâ hình ADN. - Tháo laép được moâ hình phaân töû ADN. 3. Thái độ: - Giaùo duïc HS caån thaän trong quá trình tháo lắp mô hình. - Giaùo duïc lòng yeâu thích boä moân. 4. Năng lực: hình thành được năng lực sau: - Năng lực hợp tác, hoạt động nhóm. - Năng lực tự giải quyết vấn đề. II. CHUẨN BỊ: 1. Giáo viên: Moâ hình caáu truùc khoâng gian cuûa phaân töû ADN, phaân töû ADN bò thaùo rôøi. 2. Học sinh: - Ôn laïi noäi dung chöông bài ADN. - Xem trước bài thực hành. III. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC: 1.Khởi động: (2 phút) Mục tiêu: Liên hệ kiến thức về ADN để hướng HS vào bài mới. GV nêu vấn đề: Mô tả lại cấu trúc không gian của phân tử ADN? (HS nêu được: qua mô hình ta thấy rõ ADN có 2 mạch đơn xoắn đều quanh 1 trục, cách sắp xếp của 4 loại nuclêôtit đã tạo nên tính đa dạng của ADN, GV ghi điểm HS trả lời đúng) Và để nhận biết được rõ hơn ta sẽ cùng thực hành lắp ráp mô hình ADN. 3. Hình thành kiến thức: (35 phút) Hoạt động của thầy – trò Nội dung Hoạt động 1 : Quan sát mô hình cấu trúc không gian của phân tử ADN (8 phút) Mục tiêu: Cuõng coá kieán thöùc về cấu trúc phân tử ADN. GV giôùi thieäu moâ hình ADN, yêu cầu nêu Tröôøng THCS Phan Ngoïc Hieån Trang 81
5. Sinh học 9 Năm học: 2020-2021 được: - Ñöôøng kính voøng xoaén? - Chieàu cao voøng xoaén? - Soá caëp nuclêôtit trong 1 chu kì xoaén? - Caùc loaïi nuclêôtit naøo lieân keát vôùi nhau thaønh töøng caëp? - Vò trí cuûa 2 maïch nuclêôtit ? - Chieàu xoaén cuûa 2 maïch? Caù nhaân quan saùt moâ hình lieân heä kieán thöùc cuõ HS trao ñoåi thaûo luaän nhoùm. Đaïi dieän nhoùm leân chæ treân moâ hình. - ADN là một chuỗi xoắn kép gồm 2 Nhoùm khaùc nhaän xeùt. mạch song song, xoắn đều . GV nhaän xeùt, ñieàu chænh. - Ñöôøng kính voøng xoaén là 20 A0, có 10 caëp nucleotit trong moãi chu kì xoaén. - Söï lieân keát caùc nucleotit giöõa 2 maïch theo NTBS (A liên kêt với T, G lk với X và ngược lại). Hoạt động 2 : Lắp ráp mô hình cấu trúc không gian của phân tử ADN. (17 phút) Mục tiêu: Thöïc haønh laép raùp moâ hình ADN. GV höôùng daãn caùch laép raùp moâ hình: + Laép maïch 1 - Laép maïch 1: Theo chieàu töø chaân + Laép maïch 2 ñeá leân hoaëc töø treân ñænh truïc xuoáng. Caùc nhoùm laép moâ hình theo höôùng daãn. GV - Laép maïch 2: Saép xeáp trình töï caùc yêu cầu HS kieåm tra lại: nucleotit theo NTBS. + Chieàu xoaén 2 maïch + Soá caëp nu cuûa moãi chu kì xoaén + Söï lieân keát theo NTBS. Ñaïi dieän caùc nhoùm nhaän xeùt, ñaùnh giaù keát quaû. GV điều chỉnh, chốt lại. Hoạt động 2 : Bài thu hoạch. (10 phút) Mục tiêu: Veõ caùc hình quan saùt theo yêu cầu. GV yêu cầu HS quan sát mô hình (tranh) cấu trúc không gian của phân tử ADN Tröôøng THCS Phan Ngoïc Hieån Trang 82
6. Sinh học 9 Năm học: 2020-2021 HS quan saùt mô hình (tranh) ñoái chieáu vôùi hình veõ cuûa nhoùm nhaän daïng ADN. Caù nhaân veõ vaø chuù thích caùc hình ñaõ quan saùt vaøo vôû hoïc. - Hoïc sinh veõ caùc hình quan saùt ñöôïc vaøo vôû thöïc haønh. 4. Luyện tập: ( 4 phút) Mục tiêu: Nhaän xeùt ñaùnh giaù veà thao taùc lắp ráp mô hình ADN. GV nhận xét phần thực hành: - Nhận biết 1 số thường biến và đột - Phần chuẩn nội dung ở nhà theo yêu cầu. biến - Nhaän xeùt ñaùnh giaù veà thao taùc lắp ráp mô hình - Phân biệt giữa thường biến và đột ADN. biến. - Nhaän xeùt giôø thöïc haønh vaø keát quaû cuûa nhoùm. GV chốt lại nội dung cần lưu ý: Mô tả được cấu trúc không gian của phân tử ADN. 5. Vận dụng. 6. Tìm tòi – Mở rộng. 7. Hướng dẫn về nhà: (1 phút) - Hoàn thành nội dung bài thực hành vào vỡ. - Xem trước bài: Đột biến gen. IV. RÚT KINH NGHIỆM: Năm Căn, ngày tháng năm TỔ TRƯỞNG Tröôøng THCS Phan Ngoïc Hieån Trang 83
7. Sinh học 9 Năm học: 2020-2021 TUAÀN: 12 CHƯƠNG IV: TIEÁT: 23 Ngày soạn: 10/11/2020 BIẾN DỊ BÀI 22: ÑOÄT BIEÁN GEN I. MỤC TIÊU: Sau khi học xong bài giảng, học sinh có khả năng: 1. Kiến thức: Trình baøy khaùi nieäm vaø nguyeân nhaân phaùt sinh ñoät bieán gen, tính chaát vaø vai troø cuûa ñoät bieán gen ñoái vôùi sinh vaät vaø con ngöôøi. 2. Kỹ năng: Quan saùt, nhaän bieát caùc daïng ñoät bieán gen. 3. Thái độ: Giáo dục HS nghiêm túc học tập và yêu thích bộ môn. 4. Năng lực: hình thành được năng lực sau: - Năng lực hoạt động nhóm. - Năng lực tự học, tự giải quyết vấn đề II. CHUẨN BỊ: 1. Giáo viên: Tranh vẽ “Moät soá daïng ñoät bieán gen”. 2. Học sinh: xem trước bài mới, söu taàm tranh aûnh 1 soá daïng ñoät bieán ôû ngöôøi, ñoäng vaät. III. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC: 1. Khởi động: (1 phút) Mục tiêu: Tạo hứng thú học tập để hướng HS vào bài mới. GV yêu cầu HS nhắc lại: Biến dị là gì? Hãy lấy 1 ví dụ về biến dị có hại? (GV ghi điểm nếu HS trả lời đúng) . Biến dị có biến dị DT và biến dị không DT. Để biết rõ hơn loại biến dị nào thường gây hại cho cơ thể sinh vật ta tìm hiểu bài mới. 3. Hình thành kiến thức: (40 phút) Hoạt động của thầy – trò Nội dung Hoạt động 1: Đột biến gen là gì? (15 phút) Mục tiêu: Nêu ñöôïc khaùi nieäm ñoät bieán gen. GV cho HS quan sát tranh “1 soá daïng ñoät bieán gen” yeâu caàu thaûo luaän nhoùm: + Cấu trúc của đoạn gen bị biến đổi khác với cấu trúc của đoạn gen ban đầu như thế nào? Tröôøng THCS Phan Ngoïc Hieån Trang 84
8. Sinh học 9 Năm học: 2020-2021 + Hãy đặt tên cho từng dạng biến đổi đó? + Ñoät bieán gen laø gì? Goàm nhöõng daïng naøo? - Nhoùm khaùc nhaän xeùt, bổ sung. GV nhận xét và chốt lại - Laø nhöõng bieán ñoåi trong caáu truùc HS kết luận. cuûa gen lieân quan tôùi 1 hoaëc 1 soá caëp nucleâoâtit. - Caùc daïng ñoät bieán: maát, theâm, thay theá hoặc đảo vị trí 1 hoặc 1 số caëp nucleâoâtit. Hoạt động 2: Nguyên nhân phát sinh đột biến gen. (13 phút) Mục tiêu: Tìm hiểu về nguyeân nhaân phaùt sinh ñoät bieán gen. GV gợi ý: - Nguyeân nhaân dẫn đến phaùt sinh ñoät bieán gen? - Vì sao caùc taùc nhaân treân taùc ñoäng vaøo ADN laïi gaây ra ñöôïc ñoät bieán gen? Caù nhaân traû lôøi: + Bên ngoài: Tia phóng xạ, hóa chất, + Bên trong: Qúa trình sinh lí, sinh hóa, rối loạn nội bào) - Do ảnh hưởng phức tạp của môi GV nhận xét, kết luận. trường trong và môi trường ngoài cơ thể làm rối loạn quá trình tự sao của ADN xuất hiện trong điều kiện tự nhiên hoặc do con người gây ra. Hoạt động 2: Vai trò của đột biến gen. (12 phút) Mục tiêu: Trình baøy ñöôïc tính chaát vaø vai troø cuûa ñoät bieán gen ñoái vôùi sinh vaät vaø con ngöôøi. GV giôùi thieäu hình 21.2 →21.4 yêu cầu: - Ñoät bieán naøo coù lôïi cho sinh vaät vaø con ngöôøi? - Ñoät bieán naøo coù haïi cho sinh vaät? Caù nhaân quan saùt hình, ñoïc thoâng tin SGK traû lôøi. GV điều chỉnh, yeâu caàu: - Taïi sao ñoät bieán gen gaây bieán ñoåi kieåu hình? - Neâu vai troø cuûa ñoät bieán gen? Tröôøng THCS Phan Ngoïc Hieån Trang 85
9. Sinh học 9 Năm học: 2020-2021 HS trao ñoåi thaûo luaän nhoùm. Ñaïi dieän nhoùm trình baøy. Nhóm khác nhận xét, bổ sung. GV nhaän xeùt vaø choát laïi. - Ñoät bieán gen theå hieän ra kieåu hình thöôøng coù haïi cho baûn thaân sinh vaät. - Ñoät bieán gen ñoâi khi coù lôïi cho con ngöôøi. 4. Luyện tập: ( 3 phút) Mục tiêu: Củng cố kiến thức về đột biến gen. GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi: - Ñoät bieán gen laø gì? Keå teân caùc - Caùc daïng ñoät bieán: maát, theâm, thay theá daïng ñoät bieán gen? hoặc đảo vị trí 1 hoặc 1 số caëp nucleâoâtit. - Taïi sao ñoät bieán gen theå hieän ra - Vì chúng phá vở sự thống nhất hài hòa trong kieåu hình thöôøng coù haïi cho baûn thaân kiểu gen đã qua chọn lọc tự nhiên. . . sinh vaät? HS trình bày. GV chốt lại nội dung cần lưu ý: - Khaùi nieäm vaø nguyeân nhaân phaùt sinh ñoät bieán gen. - Tính chaát vaø vai troø cuûa ñoät bieán gen ñoái vôùi sinh vaät vaø con ngöôøi. 5. Vận dụng. 6. Tìm tòi – Mở rộng. 7. Hướng dẫn về nhà: (1 phút) - Hoïc baøi, laøm baøi taäp 2 tr 64. - Chuaån bò: Xem tröôùc chủ đề “ Ñoät bieán NST”. IV. RÚT KINH NGHIỆM: Tröôøng THCS Phan Ngoïc Hieån Trang 86
10. Sinh học 9 Năm học: 2020-2021 TUAÀN: 12 CHỦ ĐỀ: TIEÁT: 24 Ngày soạn: 10/11/2020 ÑOÄT BIEÁN NHIEÃM SAÉC THEÅ (TIẾT 1) I. MỤC TIÊU: Sau khi học xong bài giảng, học sinh có khả năng: 1. Kiến thức: - Nêu ñöôïc các daïng ñoät bieán caáu truùc nhieãm saéc theå. - Giaûi thích ñöôïc nguyeân nhaân vaø vai troø cuûa ñoät bieán caáu truùc NST ñoái vôùi baûn thaân sinh vaät vaø con ngöôøi. 2. Kỹ năng: Rèn luyện khả năng quan saùt, phaân tích kênh hình. 3. Thái độ: Giaùo duïc lòng yeâu thích boä moân. 4. Năng lực: hình thành được năng lực sau: - Năng lực hợp tác, tự học. - Năng lực tự giải quyết vấn đề, hoạt động nhóm. II. CHUẨN BỊ: 1. Giáo viên: Tranh “Moät soá daïng ñoät bieán caáu truùc NST”. 2. Học sinh: Xem trước bài. III. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC: 1. Khởi động: (2phút) Mục tiêu: Tạo hứng thú học tập để hướng HS vào bài mới. GV nêu vấn đề: Ñoät bieán gen laø gì? Taïi sao ñoät bieán gen thöôøng coù haïi cho baûn thaân sinh vaät? (HS trả lời đúng ghi điểm) Vào bài: Các gen được sắp xếp hài hòa trên NST, nếu cấu trúc bị thay đổi số lượng và cách sắp xếp thì ảnh hưởng gì đến cơ thể sinh vật? 3. Hình thành kiến thức: (36 phút) Hoạt động của thầy – trò Nội dung Hoạt động 1 : Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể. (19 phút) Mục tiêu: Nêu ñöôïc các daïng ñoät bieán caáu truùc nhieãm saéc theå. GV cho HS quan sát hình “Moät soá daïng ñoät bieán caáu truùc NST” yeâu caàu: - Caùc NST sau khi bò bieán ñoåi khaùc vôùi NST ban ñaàu nhö theá naøo? - Caùc hình 22a, b, c minh hoaï nhöõng daïng naøo Tröôøng THCS Phan Ngoïc Hieån Trang 87
11. Sinh học 9 Năm học: 2020-2021 cuûa ñoät bieán caáu truùc NST? Caù nhaân quan saùt hình, ñoïc thoâng tin SGK. HS trao ñoåi thaûo luaän nhoùm thoáng nhaát yù kieán. Ñaïi dieän nhoùm leân trình baøy. Nhoùm khaùc nhaän xeùt. GV ñieàu chænh vaø choát laïi: - Ñoät bieán caáu truùc nhieãm saéc theå laø gì? Goàm Ñoät bieán caáu truùc NST laø nhöõng nhöõng daïng naøo? bieán ñoåi trong caáu truùc NST goàm HS trả lời. caùc daïng: maát ñoaïn, laëp ñoaïn, ñaûo GV điều chỉnh, kết luận. ñoaïn GV giôùi thieäu theâm daïng ñoät bieán chuyeån ñoaïn. Hoạt động 2 Nguyên nhân phát sinh và tính chất của đột biến cấu trúc NST. (18 phút) Mục tiêu: Giaûi thích ñöôïc nguyeân nhaân vaø vai troø cuûa ñoät bieán caáu truùc NST ñoái vôùi baûn thaân sinh vaät vaø con ngöôøi. GV neâu vaán ñeà: - Nêu nguyeân nhaân gaây ñoät bieán caáu truùc NST? - Ñoät bieán caáu truùc NST coù lôïi hay coù haïi? - Neâu ví duï vaø cho bieát ñoù laø daïng ñoät bieát naøo? - Taùc nhaân vaät lyù vaø hoaù hoïc laø HS quan sát hình trả lời. nguyeân nhaân chuû yeáu gaây ñoät bieán HS khaùc nhaän xeùt. caáu truùc NST. GV ñieàu chænh vaø bổ sung. - Ñoät bieán caáu truùc NST thöôøng coù haïi nhöng cuõng coù tröôøng hôïp coù lôïi. 4. Luyện tập: ( 3 phút) GV yêu cầu HS: - So saùnh ñoät bieán gen vaø ñoät bieán caáu truùc So sánh về sự biến đổi cấu trúc và NST? các dạng đột biến GV chốt lại nội dung cần lưu ý: - Các daïng ñoät bieán caáu truùc nhieãm saéc theå. - Giaûi thích nguyeân nhaân vaø vai troø cuûa ñoät bieán caáu truùc NST ñoái vôùi baûn thaân sinh vaät vaø con ngöôøi. Tröôøng THCS Phan Ngoïc Hieån Trang 88
12. Sinh học 9 Năm học: 2020-2021 5. Vận dụng. 6. Tìm tòi – Mở rộng. 7. Hướng dẫn về nhà: (1 phút) - Hoïc baøi, laøm baøi 1 SGK tr 66. - Xem tröôùc chủ đề: Ñoät bieán NST (tt). IV. RÚT KINH NGHIỆM: Năm Căn, ngày tháng năm TỔ TRƯỞNG Tröôøng THCS Phan Ngoïc Hieån Trang 89