Giáo án Sinh học Lớp 9 - Tuần 9+10 - Năm học 2020-2021 - Trường THCS Phan Ngọc Hiển

Nội dung text: Giáo án Sinh học Lớp 9 - Tuần 9+10 - Năm học 2020-2021 - Trường THCS Phan Ngọc Hiển

1. Sinh học 9 Năm học: 2020-2021 TUAÀN: 09 TIEÁT: 17 BÀI 17: Ngày soạn: 29/10/2020 MOÁI QUAN HEÄ GIÖÕA GEN VAØ ARN I. MỤC TIÊU: Sau khi học xong bài giảng, học sinh có khả năng: 1. Kiến thức: - Moâ taû ñöôïc caáu taïo sô boä vaø chöùc naêng cuûa ARN. - Xaùc ñònh nhöõng ñieåm gioáng vaø khaùc nhau cô baûn giöõa ARN vaø ADN. - Trình baøy ñöôïc quaù trình toång hôïp ARN, neâu ñöôïc nguyeân taéc cuûa quaù trình naøy. 2. Kỹ năng: - Nhaän bieát được 1 ñoaïn caáu truùc cuûa phaân töû ARN treân moâ hình. - Quan saùt phaân tích keânh hình. 3. Thái độ: Giáo dục HS nghiêm túc học tập và yêu thích bộ môn. 4. Năng lực: hình thành được năng lực sau: - Năng lực hoạt động nhóm. - Năng lực tự học, tự giải quyết vấn đề II. CHUẨN BỊ: 1. Giáo viên: Moâ hình caáu truùc baäc 1 cuûa phaân töû ARN. Baûng phuï: So saùnh ADN vaø ARN. 2. Học sinh: xem trước bài mới. III. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC: 1.Khởi động: (1 phút) Mục tiêu: Tạo hứng thú để hướng HS vào bài mới. GV giới thiệu: Một thành phần nữa cũng giống ADN cũng là axit nucleic tuy nhiên về mặt cấu và chức năng lại có những đặc điểm khác nhau. 3. Hình thành kiến thức: (34phút) Hoạt động của thầy – trò Nội dung Hoạt động 1: ARN. (15 phút) Mục tiêu: Moâ taû ñöôïc caáu taïo sô boä vaø chöùc naêng cuûa ARN. Xaùc ñònh nhöõng ñieåm gioáng vaø khaùc nhau cô baûn giöõa ARN vaø ADN. GV giôùi thieäu moâ hình “Caáu truùc baäc 1 cuûa - Cấu tạo: phaân töû ARN”, hoûi: - ARN coù thaønh phaàn hoaù hoïc nhö theá naøo? + ARN cấu tạo từ các nguyên tố: - Trình baøy caáu taïo cuûa ARN? C, H, O, N, P. Tröôøng THCS Phan Ngoïc Hieån Trang 70
2. Sinh học 9 Năm học: 2020-2021 HS quan sát mô hình hoạt động cá nhân. + ARN thuộc loại đại phân tử (kích thước và khối lượng nhỏ hơn ADN). + ARN caáu taïo theo nguyeân taéc ña phaân maø ñôn phaân laø 4 loaïi nucleâoâtit: A, U, G, X. HS khaùc nhaän xeùt. GV nhaän xeùt vaø yeâu caàu: - So saùnh caáu taïo cuûa ADNvaø ARN thoâng qua baûng: Ñaëc ñieåm ARN ADN Soá maïch ñôn Caùc loaïi ñôn phaân - Döïa treân cô sôû naøo maø ARN chia laøm nhieàu loaïi khaùc nhau? HS trao ñoåi thaûo luaän nhoùm theo caëp Ñaïi dieän nhoùm leân trình bày. + ADN: gồm 2 mạch, các loại đơn phân là A, T, G, X. + ARN: gồm 1 mạch, các lạo đơn phân là A, U, G, X. - Chức năng: + Döïa vaøo chöùc naêng maø ARN chia laøm 3 loaïi. + ARN thông tin (mARN) truyền đạt thông tin quy định cấu trúc prôtêin. + ARN vận chuyển (tARN) vận chuyển axit amin để tổng hợp prôtêin. Nhoùm khaùc nhaän xeùt. + ARN ribôxôm (rARN) là thành GV ñieàu chænh vaø choát laïi. phần cấu tạo nên ribôxôm. Hoạt động 2: ARN được tổng hợp theo nguyên tắc nào? (19 phút) Mục tiêu: Trình baøy ñöôïc quaù trình toång hôïp ARN, neâu ñöôïc nguyeân taéc cuûa quaù trình naøy. GV giôùi thieäu moâ hình “Sô ñoà toång hôïp phaân töû ARN”, neâu vaán ñeà: - ARN ñöôïc toång hôïp ôû đâu? Ở thời kì nào của chu kì teá baøo? Caù nhaân quan saùt moâ hình, ñoïc thoâng tin SGK. Tröôøng THCS Phan Ngoïc Hieån Trang 71
3. Sinh học 9 Năm học: 2020-2021 + Diễn ra trong nhân tế bào, tại các NST thuộc kì trung gian. GV sử dụng mô hình tổng hợp ARN mô tả quá trình tổng hợp ARN. GV yêu cầu quan sát H17.2 SGK thảo luận nhóm. - Một phân tử ARN được tổng hợp dựa vào 1 hay 2 mạch đơn của gen? - Các loại nuclêôtit nào liên kết với nhau để tạo thành mạch ARN? - Có nhận xét gì về trình tự các đơn phân trên ARN so với mỗi mạch đơn của gen? HS trao ñoåi thaûo luaän nhoùm Ñaïi dieän nhoùm trình baøy: + Phân tử ARN tổng hợp dựa vào 1 mạch đơn của gen (mạch khuôn). + Các nuclêôtit trên mạch khuôn của ADN và môi trường nội bào liên kết từng cặp theo nguyên tắc bổ sung:A – U; T - A ; G – X; X - G. + Trình tự đơn phân trên ARN giống trình tự đơn phân trên mạch bổ sung của mạch khuôn nhưng trong đó T thay bằng U. - ARN ñöôïc toång hôïp döïa treân Nhoùm khaùc nhaän xeùt. khuoân maãu laø 1 maïch cuûa gen vaø GV ñieàu chænh vaø choát laïi: dieãn ra theo NTBS. - Quá trình tổng hợp ARN theo nguyên tắc nào? - Mối quan hệ giữa gen và ARN: - Nêu mối quan hệ giữa gen và ARN? Trình töï caùc nucleâoâtit treân maïch HS rút ra kết luận khuoân cuûa gen quy ñònh trình töï caùc nucleotit treân maïch ARN. 4. Luyện tập: ( 3 phút) Mục tiêu: Củng cố kiến thức về ARN. GV yêu cầu HS hoàn thành bài tập: Khoanh troøn vaøo chöû caùi chæ yù traû lôøi ñuùng: 1. Quaù trình toång hôïp ARN xaõy ra ôû ñaâu? - Chọn câu a. Kì trung gian. Tröôøng THCS Phan Ngoïc Hieån Trang 72
4. Sinh học 9 Năm học: 2020-2021 a. Kì trung gian. b. Kì ñaàu. c. Kì giöõa. d. Kì sau. 2. Loaïi ARN coù chöùc naêng truyeàn ñaït thoâng tin di truyeàn: - Chọn câu b. mARN. a. tARN b. mARN c. rARN HS trả lời qua tiếp thu. GV chốt lại nội dung cần lưu ý: - Nêu ñöôïc quaù trình toång hôïp ARN. - Caáu taïo vaø chöùc naêng cuûa ARN. - Xaùc ñònh nhöõng ñieåm gioáng vaø khaùc nhau cô baûn giöõa ARN vaø ADN. 5. Vận dụng: ( 3 phút) Mục tiêu: Vận dụng kiến thức đã học để giải bài tập về ARN. Yêu cầu HS vận dụng làm bài tập: Moät maïch ARN coù trình töï: - A – U - X- U – G – X – A – A – U – Xaùc ñònh trình töï caùc nuclêeotit trong ñoaïn gen ñaõ toång hôïp ra ñoaïn ARN treân. HS trả lời được: (Ghi điểm nếu HS làm đúng) - T – A - G – A – X – G – T – T – A – │ │ │ │ │ │ │ │ │ - A – T - X – T – G – X – A – A – T - 6. Tìm tòi – Mở rộng: (1 phút) Mục tiêu: Mở rộng thêm kiến thức về ARN. Ñoïc phaàn “Em coù bieát” và tìm hiểu về cấu trúc của tARN. 7. Hướng dẫn về nhà: (1 phút) - Hoàn thành baøi taäp 3,4 tr 53. - Xem trước nội dung bài mới: Prôtêin. IV. RÚT KINH NGHIỆM: Tröôøng THCS Phan Ngoïc Hieån Trang 73
5. Sinh học 9 Năm học: 2020-2021 T UAÀN: 09 BÀI 18: TIEÁT: 18 Ngày soạn: 29/10/2020 PROÂTEÂIN I. MỤC TIÊU: Sau khi học xong bài giảng, học sinh có khả năng: 1. Kiến thức: - Neâu ñöôïc thaønh phaàn hoaù hoïc cuûa proâteâin, phaân tích ñöôïc tính ña daïng vaø ñaëc thuø cuûa noù. - Moâ taû ñöôïc caùc baäc caáu truùc cuûa proâteâin vaø hieåu ñöôïc vai troø cuûa noù. - Trình baøy ñöôïc caùc chöùc naêng cuûa proâteâin. 2. Kỹ năng: Quan saùt, nhaän bieát caùc baäc caáu truùc cuûa proâteâin. Phaân tích heä thoáng hoaù kieán thöùc. 3. Thái độ: Giáo dục HS nhận thức được tầm quan trọng của protêin trong cơ thể. 4. Năng lực: hình thành được năng lực sau: - Năng lực tự học, hợp tác, hoạt động nhóm. - Năng lực tự giải quyết vấn đề. II. CHUẨN BỊ: 1. Giáo viên: Tranh veõ “ Caùc baäc caáu truùc cuûa proâteâin”. 2. Học sinh: Xem trước bài mới. III. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC: 1. Khởi động: (1phút) Mục tiêu: Tạo hứng thú học tập để hướng HS vào bài mới. GV nêu vấn đề: Theo em proâteâin có trong bộ phận nào của cơ thể? Vậy proâteâin có chức năng gì đối với cơ thể? 3. Hình thành kiến thức: (36 phút) Hoạt động của thầy – trò Nội dung Hoạt động 1 : Cấu trúc của prôtêin(18 phút) Mục tiêu: Neâu ñöôïc thaønh phaàn hoaù hoïc cuûa proâteâin, phaân tích ñöôïc tính ña daïng vaø ñaëc thuø cuûa noù. GV nêu vấn đề: - Về mặt cấu trúc, protein và ADN, ARN giống nhau căn bản ở điểm nào ? - Poâteâin laø hôïp chaát höõu cô goàm caùc - Neâu thaønh phaàn hoaù hoïc vaø caáu taïo cuûa phaân nguyeân toá C, H, O, N töû proâteâin? Tröôøng THCS Phan Ngoïc Hieån Trang 74
6. Sinh học 9 Năm học: 2020-2021 - Proâteâin laø ñaïi phaân töû ñöôïc caáu truùc theo nguyeân taéc ña phaân maø ñôn phaân laø caùc axit amin goàm 20 loaïi khaùc nhau. - Trình tự sắp xếp khác nhau khác Caù nhaân HS quan saùt hình, ñoïc thoâng tin SGK nhau của 20 loại aa này đã tạo nên traû lôøi tính ña daïng của protein. GV nhận xét, nêu vấn đề. -Tính ñaëc thuø cuûa proâteâin ñöôïc bieåu hieän nhö theá naøo? -Yeáu toá naøo xaùc ñònh söï ña daïng cuûa proâteâin? -Vì sao proâteâin coù tính ña daïng vaø ñaëc thuø? HS trao ñoåi thaûo luaän nhoùm thoáng nhaát caâu traû lôøi Ñaïi dieän nhoùm trình baøy: + Tính ñaëc thuø theå hieän: Do số lượng, thành phần, trật tự sắp xếp các aa quyết định. Sự sắp - Mỗi phân tử protein không chỉ đặc xếp các aa theo những cách khác nhau tạo ra trưng bởi thành phần, số lượng và những phân tử prôtêin khác nhau trình tự sắp xếp của các aa mà còn + Söï ña daïng: Với 20 loại aa có thể tạo ra vô đặc trưng bởi cấu trúc không gian, số số cách sắp xếp khác nhau trong chuỗi aa. chuỗi aa. Nhoùm khaùc nhaän xeùt. GV nhận xét, bổ sung: - Tính ñaëc thuø cuûa proâteâin ñöôïc theå hieän thoâng qua caáu truùc khoâng gian nhö theá naøo? HS quan sát hình nêu được 4 bậc cấu trúc của prôtêin. GV điều chỉnh, chốt lại Hoạt động 2 : Chức năng của protein. (18 phút) Mục tiêu: Trình baøy ñöôïc caùc chöùc naêng cuûa proâteâin. GV phaân tích veà caùc chöùc naêng cuûa proâteâin yêu cầu: - Lấy ví dụ minh họa cho các chức năng của prôtêin. - Prôtêin thực hiện được chức năng của mình chủ yếu ở những bậc cấu trúc nào? Tröôøng THCS Phan Ngoïc Hieån Trang 75
7. Sinh học 9 Năm học: 2020-2021 HS hoạt động nhóm Đại diện nhóm trình bày (Nếu nhóm nào trả lời đúng, nhớ được kiến thức cũ ghi điểm). - Laø thaønh phaàn caáu truùc cuûa teá baøo, Nhóm khác nhận xét, bổ sung. xuùc taùc vaø ñieàu hoaø caùc quaù trình GV điều chỉnh, chốt lại. trao ñoåi chaát baûo, veä cô theå, vaän chuyeån, cung caáp naêng löôïng lieân quan ñeán toaøn boä hoaït ñoäng soáng cuûa teá baøo, bieåu hieän thaønh caùc tính trang cuûa cô theå. 4. Luyện tập: ( 3 phút) Mục tiêu: Cũng cố kiến thức về proâteâin. GV yêu cầu HS: 1. Tính ña daïng vaø ñaëc thuø cuûa proâteâin laø do: a. Soá löôïng, thaønh phaàn caùc loaïi axit amin. - Chọn câu d b. Traät töï saép xeáp caùc loaïi axit amin. c. Caáu truùc khoâng gian cuûa phaân töû proâteâin. d. Chæ caâu a vaø b. 2. Baäc caáu truùc coù vai troø chuû yeáu xaùc ñònh tính ñaëc thuø cuûa proâteâin: - Chọn câu a. Caáu truùc baäc 1 a. Caáu truùc baäc 1 b. Caáu truùc baäc 2 c. Caáu truùc baäc 3 d. Caáu truùc baäc 4. HS trả lời và giải thích. GV chốt lại nội dung cần lưu ý: - Thaønh phaàn hoaù hoïc cuûa proâteâin, tính ña daïng vaø ñaëc thuø cuûa proâteâin. - Moâ taû caùc baäc caáu truùc cuûa proâteâin vaø vai troø cuûa proâteâin. - Caùc chöùc naêng cuûa proâteâin. 5. Vận dụng. 6. Tìm tòi – Mở rộng. 7. Hướng dẫn về nhà: (1 phút) - Hoïc baøi, laøm baøi 4 trang 56. - Xem trước bài: Mối quan hệ giữa gen và tính trạng. IV. RÚT KINH NGHIỆM: Tröôøng THCS Phan Ngoïc Hieån Trang 76
8. Sinh học 9 Năm học: 2020-2021 Năm Căn, ngày tháng năm TỔ PHÓ Tröôøng THCS Phan Ngoïc Hieån Trang 77
9. Sinh học 9 Năm học: 2020-2021 TUAÀN: 10 TIEÁT: 19 Ngày soạn: 6/11/2020 ÔN TẬP I. MỤC TIÊU: Sau khi học xong bài giảng, học sinh có khả năng: 1. Kiến thức: - Cũng cố lại kiến thức về: + Nhiễm sắc thể: nguyên phân, giảm phân, phát sinh giao tử và thụ tinh, cơ chế xác định giới tính + ADN và gen: caáu truùc cuûa phaân töû ADN, ARN, Proâteâin. - Giải thích veà moái quan heä giöõa gen vaø ARN Proâteâin Tính traïng. 2. Kỹ năng: Reøn luyeän kyõ naêng phân tích, tổng hợp, hoaït ñoäng nhoùm 3. Thái độ: Giáo dục HS nghiêm túc học tập và yêu thích bộ môn. 4. Năng lực: hình thành được năng lực sau: - Năng lực hoạt động nhóm, tự giải quyết vấn đề - Năng lực hợp tác, tự học II. CHUẨN BỊ: 1. Giáo viên: Bảng phụ: Bài tập có liên quan 2. Học sinh: xem lại các nội dung: ADN, ARN, Proâteâin. III. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC: 1. Khởi động: (2 phút) Mục tiêu: Tạo hứng thú học tập để hướng HS vào bài mới. GV giới thiệu: Nhắc lại sơ lược về các thành phần ADN, ARN, Proâteâin? 2. Hình thành kiến thức: (42 phút) Hoạt động của thầy – trò Nội dung Hoạt động 1: Kiến thức cần nhớ. (17 phút) Mục tiêu: Cũng cố lại kiến thức về caáu truùc cuûa phaân töû : Nhiễm sắc thể, nguyên phân, giảm phân, phát sinh giao tử và thụ tinh, cơ chế xác định giới tính, ADN, ARN, Proâteâin. Giải thích veà moái quan heä giöõa gen vaø ARN Proâteâin Tính traïng. GV yeâu caàu HS nhaéc laïi: I. Kiến thức cần nhớ: - Nêu tính đặc trưng bộ nhiễm sắc thể của loài? Tröôøng THCS Phan Ngoïc Hieån Trang 78
10. Sinh học 9 Năm học: 2020-2021 - Nêu diễn biến của NST qua các kì của nguyên - Nhiễm sắc thể phân, giảm phân? - Nguyên phân, giảm phân - Trình bày quá trình phát sinh giao tử ở động - Phát sinh giao tử và thụ tinh vật? - Cơ chế xác định giới tính - Moâ taû caáu truùc khoâng gian cuûa phaân töû ADN, ARN, Proâteâin? - Caáu truùc khoâng gian: - Moái quan heä giöõa gen(1 ñoaïn ADN) + ADN ARN Proâteâin. + ARN - Neâu ñöôïc ñieåm khaùc nhau cô baûn trong caáu + Proâteâin truùc cuûa ADN vaø ARN? - Caùc moái quan heä: HS hoạt động cá nhân. + Gen vaø ARN HS khaùc nhaän xeùt. + Gen và tính trạng GV nhaän xeùt, bổ sung. (HS trả lời đúng ghi ñieåm) Hoạt động 2: Aùp dụng. (25phút) Mục tiêu: Vaän duïng lyù thuyeát giaûi baøi taäp. GV yêu cầu HS hoạt động nhóm hoàn thành bài * Baøi taäp 1: tập Khi giảm phân và thụ tinh, trong tế Gợi ý: bào một loài giao phối, 2 cặp NST - 1 cặp gen dị hợp cho mấy loại giao tử? tương đồng kí hiệu là Aa và Bb sẽ - Các tổ hợp NST nào được tạo ra trong giảm cho ra các tổ hợp NST nào trong các phân và thụ tinh? giao tử và các hợp tử? (HS làm đúng ghi điểm) Đáp án: Các tổ hợp NST trong giao tử và các hợp tử: AB, Ab, aB, ab Các tổ hợp NST trong hợp tử: AABB, AABb, AaBB, AaBb, AAbb, aaBB, Aabb, aaBb, aabb * Baøi taäp 2: GV gôïi yù: Theo NTBS veà maët soá löôïng ñôn - Theo NTBS soá: phaân nhöõng tröôøng naøo sau ñaây laø A = T, G = X ñuùng: A+ G = T+ X a. A+G = T+X - Choïn tröôøng hôïp ñuùng? b. A=T, G=X c. A+T+G= A+X+T d. A+X+T= G+X+T. Tröôøng THCS Phan Ngoïc Hieån Trang 79
11. Sinh học 9 Năm học: 2020-2021 Đáp án: Chọn câu a – b - c * Baøi taäp 3: GV höôùng daãn: Moät ñoaïn maïch ARN coù trình töï caùc - Ñeà baøi cho ñoaïn ARN ñaõ ñöôïc toång hôïp nuclêôtit sau: - Tìm maïch khuoân laø 1 ñoaïn gen cuûa ADN - U – G – X – A – G – U – U - Theo NTBS: Xaùc ñònh trình töï caùc nuclêôtit trong A – U, T – A, G – X, X – G ñoaïn gen ñaõ toång hôïp ra ñoaïn maïch ñoaïn gen ADN? ARN treân. (HS làm đúng ghi điểm) Đáp án: Trình töï caùc nuclêôtit trong ñoaïn gen ñaõ toång hôïp ra ñoaïn maïch ARN treân: M1: - A – T – G – X – T – G – M2: - T – A – X – G – A – X – * Baøi taäp 4: Moät ñoaïn gen coù caáu truùc nhö sau: M1: - A – T – G – X – T – G – Yeâu caàu: M2: - T – A – X – G – A – X – Maïch khuôn ñöôïc toång hôïp ra mạch ARN là Xaùc ñònh trình töï caùc ñôn phaân cuûa mạch nào? ñoaïn maïch ARN ñaõ ñöôïc toång hôïp Tổng hợp ra mạch ARN dựa theo nguyên tắc từ mạch 2. nào? Đáp án: Trình töï caùc ñôn phaân cuûa ñoaïn maïch ARN ñaõ ñöôïc toång hôïp từ mạch 2: HS chia nhóm thảo luận hoàn thành bài tập - A – U – G – X – U – G – Nhóm khác nhận xét bổ sung GV điều chỉnh, chốt lại. (HS làm đúng ghi điểm) 4. Hướng dẫn về nhà: (1 phút) - Ôn lại các kiến thức đã học từ chương I đến chương III. - Chuẩn bị giấy, viết kiểm tra giữa kì. IV. RÚT KINH NGHIỆM: Tröôøng THCS Phan Ngoïc Hieån Trang 80
12. Sinh học 9 Năm học: 2020-2021 TUAÀN: 10 TIEÁT: 22 KIỂM TRA GIỮA KÌ I Ngày soạn: 6/11/2019 I. MỤC TIÊU: Sau khi học xong bài giảng, học sinh có khả năng: 1. Kiến thức: Cuõng coá toaøn boä kieán thöùc ñaõ hoïc töø chöông I ñeán chöông III: Chương I: Các thí nghiệm của Menđen + Lai một cặp tính trạng + Lai hai cặp tính trạng Chương II: Nhiễm sắc thể Nhiễm sắc thể, nguyên phân, giảm phân, phát sinh giao tử và thụ tinh, di truyền liên kết. Chương III: ADN và gen ADN và bản chất của gen, mối quan hệ giữa gen và ARN, prôtiên, mối quan hệ giữa gen và tính trạng. 2. Kỹ năng: Tö duy, laøm baøi cuûa HS 3. Thái độ: Giaùo duïc yù thöùc laøm baøi saïch goïn, ñaày ñuû, chính xaùc. 4. Năng lực: hình thành được năng lực sau: Năng lực tự học, tự giải quyết vấn đề. II. CHUẨN BỊ: 1. Giáo viên: Ñeà baøi (heä thoáng caâu hoûi). Kieåm tra vieäc laøm baøi cuûa HS. 2. Học sinh: - Ôn laïi noäi dung töø chöông I ñeán chöông III. - Chuẩn bị giấy, viết. III. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC: 1. Kiểm tra: (44 phút) * Ma trận đề: Tröôøng THCS Phan Ngoïc Hieån Trang 81
13. Sinh học 9 Năm học: 2020-2021 Tröôøng THCS Phan Ngoïc Hieån Trang 82